Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

"Kryminalni" i "typowi". Więc po co mi terapia?

Jerzy Żuk

Rok: 2005
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 1

- Czy jest coś, co po wyjściu może spowodować mój powrót do picia?
- Ogromny dług!
- Co będzie, jak go spłacę?
- Kolejna odsiadka! Ponieważ uczciwą drogą go nie spłacę. Żeby dojść do takiej fortuny, muszę odnowić stare kontakty, muszę postawić wódkę. Jeśli z nimi nie wypiję, wezmą mnie za kapusia, co grozi mi kalectwem, a nawet śmiercią. Jeśli podejmę uczciwą pracę, bez złodziejstwa i "przewałki", komornik zabierze mi całą wypłatę i umrę z głodu. Nie mam też szans na pogodzenie się z żoną i dziećmi. Więc po co mi terapia?
Kiedy po pierwszej konsultacji indywidualnej Tomek przyniósł mi swoje przemyślenia dotyczące "za i przeciw" terapii, spisane na siedmiu kartkach wyrwanych z Dzienniczka Uczuć, pomyślałem: "Będą z ciebie ludzie". Dodam, że podjął się tego sam z siebie i była to analiza jednokierunkowa - przeciw.
Uzależniony od alkoholu przestępca, skazany za czyny typowo kryminalne, na przykład kradzież, rozbój, oszustwa - to nie to samo, co alkoholik odsiadujący wyrok z artykułu 207 (znęcanie się nad rodziną). Nawet kiedy obydwaj identyfikują się z uzależnieniem od alkoholu, to nie identyfikują się ze sobą. Ich drogi do kryminału są całkowicie różne, podobnie jak różne są ich drogi do uzależnienia.
Kiedy na zebraniu zespołu dokonujemy "przydziału" pacjentów i ktoś mi mówi: "Będziesz miał typowego alkoholika", już wiem, że to pacjent odbywający karę z art.207. "Typowy" nie znaczy łatwiejszy, chociaż wiadomo, że z "typowym" pracuje się standardowo. Bo są opracowane schematy pracy: destrukcja alkoholowa, straty z powodu picia, przykłady spowodowanego alkoholem łamania norm i zasad.
Złodziej, "zbój", oszust - dla nich destrukcja i straty nie są pojmowane jako zniszczenia. To często ich tożsamość oraz źródło po
Inność światów "typowego" i "kryminalnego" pacjenta uzależnionego od alkoholu, osadzonego w zakładzie karnym, jest kolosalna. Dla "typowego" sam fakt znalezienia się w więzieniu może być wstrząsem, który spowoduje przemianę. Nie trzeba go specjalnie motywować, trzeba popracować trochę nad poczuciem winy, wstydem, czasami nad poczuciem krzywdy. Resztę zrobi dobrze i uważnie poprowadzony "Przewodnik samopoznania".
"Kryminalny" jest inny, na przykład dla młodego "kryminalnego" więzienie jest nobilitacją. On być może nie zaliczył ósmej klasy szkoły podstawowej, ale "zaliczył" więzienie, więc w swoim środowisku będzie bardziej doceniany i poważany.
Aż trudno mi o tym pisać, ale program terapii odwykowej proponowany "kryminalnemu" bardzo rzadko powoduje przemianę. O resocjalizacji w polskim więziennictwie dużo się ostatnio mówi i pisze, ale jak na razie ośrodkami, w których występują elementy podobne do resocjalizacji, są oddziały terapeutyczne dla osadzonych uzależnionych od alkoholu i narkotyków. Całe szczęście, że powstaje ich coraz więcej.
Powracająca ostatnio moda na resocjalizację przez pracę ma sens jedynie wówczas, jeśli jest poprzedzona solidną psychoterapią jej uczestników. Ważny jest rodzaj pracy - samo wysłanie osadzonego na przykład na fermę albo jakąś budowę nie jest resocjalizacją. Dawniej były kamieniołomy i nikt tego tak nie nazywał.
Sam mogę mówić o szczęściu, ponieważ pracuję na oddziale, gdzie od paru lat prowadzony jest program "Duet", którego uczestnicy - osadzeni po trzymiesięcznej terapii uzależnienia - są zatrudniani w Domu Pomocy Społecznej. Pomagają ciężko upośledzonym dzieciom, a rodzaj pracy, jaki wykonują, czyni cuda. Oni rzeczywiście się zmieniają i najbardziej widać te zmiany u "kryminalnych". Tak jakby poprzez "dno" czyjegoś nieszczęścia dostrzegli szansę dla siebie.
Pisząc na początku o Tomku, że "będą z niego ludzie", miałem na myśli to, że poprzez swój upór - nie wiedząc nawet o tym - rozpoczął swoją pierwszą prawdziwą terapię. "Kryminalny" Tomek niedługo opuści zakład karny. Popracował solidnie, ale powinien jeszcze na wiele miesięcy trafić do ośrodka readaptacyjnego. Jednak nie trafi, bo takich ośrodków nie ma.



logo-z-napisem-białe