Dorota Sasal

Strategii rozwiązywania problemów alkoholowych poświęcone było specjalne posiedzenie Sejmowej Komisji Rodziny i Praw Kobiet, które odbyło się 21 marca w sali kolumnowej Sejmu z udziałem posłów, przedstawicieli Kancelarii Prezydenta, Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, Komendy Głównej Policji, PARPA, pełnomocników zarządów województw ds. rozwiązywania problemów alkoholowych oraz wielu innych instytucji i organizacji - razem ponad 200 osób. Tematem wiodącym spotkania była debata nad projektem Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2006-2010, które opracowała Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych we współpracy z zespołem ekspertów powołanych przez ministra zdrowia.
Zaniepokojenie sejmowej Komisji Rodziny - jak mówił poseł Dariusz Kłeczek, który prowadził obrady wraz z Anną Sobecką, przewodniczącą komisji - wzbudził odnotowany w ostatnim czasie wzrost spożycia alkoholu, zmiana struktury picia (więcej alkoholi wysokoprocentowych) oraz narastanie związanych z tym problemów. Te niekorzystne zmiany, zdaniem uczestników spotkania, mają bezpośredni związek z ekspansją reklamy, obniżką akcyzy na napoje alkoholowe, liberalizacją prawa. Zastanawiano się więc nad niezbędnymi strategiami i kierunkami działań oraz zmianami legislacyjnymi.
Dyrektor PARPA Joanna Mikuła w swoim wystąpieniu "Zarys aktualnej diagnozy problemów alkoholowych i globalne strategie ich rozwiązywania" jako jeden z najpoważniejszych problemów wymieniła szkody zdrowotne i rozwojowe u pijącej młodzieży. Zauważyła też, że według szacunkowych danych nawet 1.5 mln Polaków może być zagrożonych uzależnieniem. W rodzinach z problemem alkoholowym żyje około 2 milionów dorosłych i 2.5 miliona dzieci, a 66% z nich cierpi z powodu różnych form przemocy. Wśród podejrzanych o popełnienie przestępstwa 57% było pod wpływem alkoholu; rośnie liczba osób zatrzymanych za kierowanie pojazdem w stanie nietrzeźwym; rozpowszechnione jest także łamanie zakazu sprzedaży alkoholu nieletnim.
O najważniejszych zagrożeniach i szkodach wynikających z życia i dorastania w rodzinie z problemem alkoholowym oraz skutecznych formach pomocy mówił prof. Jerzy Mellibruda, dyrektor Instytutu Psychologii Zdrowia. Podkreślał on, że - chociaż mamy dobre i sprawdzone programy pomocy dla członków rodzin alkoholowych i przeciwdziałania przemocy - w dalszym ciągu problemem jest ich ograniczona dostępność. Wiele organizacji pozarządowych, co roku boryka się z problemami finansowymi, a niektóre muszą przerywać działalność na kilka miesięcy z powodu przedłużających się procedur pozyskiwania dotacji.
Jakie szanse mają nasze dzieci na uniknięcie problemów alkoholowych? Takie pytanie postawił dr Krzysztof Wojcieszek, wykładowca Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w wystąpieniu "Alkohol i polska młodzież - analiza sytuacji w ostatnich dwudziestu latach. Skuteczne strategie profilaktyczne". Alkohol stał się kulturowym atrybutem młodzieży - nawet jeżeli dzieci są dobrze przygotowane do życia przez środowisko rodzinne, nie chroni ich to całkowicie przed wpływem i naciskami ze strony grupy rówieśniczej. Jego zdaniem odpowiedzialność za gwałtowne rozpowszechnienie picia młodych ludzi ponosi biznes alkoholowy, który zainwestował olbrzymie pieniądze w reklamę skierowaną z premedytacją do młodzieży, a liberalizacja prawa to ułatwiła. Przestrzegał także, że producenci napojów alkoholowych będą chcieli pozyskać kolejną grupę konsumentów, czyli dzieci, wprowadzając na rynek tzw. alkopopy. Dr Wojcieszek zaproponował spojrzenie na profilaktykę w dwóch perspektywach: krótkoterminowej - działania doraźne, blokujące ekspansję biznesu alkoholowego, jak ograniczanie dostępności, rozsądna polityka cenowa, blokowanie reklamy; długoterminowej - trwałe budowanie dobrych zwyczajów, promowanie abstynencji i umiaru oraz wartości człowieka jako osoby.
W drugiej części spotkania odbyła się debata: uczestnicy mówili o lokalnych problemach i głównych kierunkach zmian legislacyjnych. Wśród najważniejszych wymieniali:

• przeciwdziałanie praktykom uszczuplającym środki finansowe na rozwiązywanie problemów alkoholowych, na przykład poprzez finansowanie zadań wynikających z ustaw o przeciwdziałaniu narkomanii czy przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie - na ich realizacje powinny być zabezpieczone środki z innych źródeł.
• Proponowano również cofnięcie zwolnień z opłat za sprzedaż napojów alkoholowych prowadzonych przez tzw. zakłady pracy chronionej (chodzi tu głównie o nieuczciwe praktyki supermarketów);
• podwyższenie akcyzy na alkohol;
• zmianę kwalifikacji prawnej art. 43 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, dotyczącego m.in. sprzedaży alkoholu nieletnim, z przestępstwa na wykroczenie, tak by kara mog-ła być natychmiastowa;
• szczegółowe określenie zadań dla województw z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych;
• określenie sankcji w przypadku, gdy nie jest realizowane nałożone przez sąd zobowiązanie do leczenia odwykowego;
• zmianę zasad i trybu przyznawania środków dla organizacji pozarządowych - dzisiaj większe szanse na pozyskanie środków mają organizacje o bardzo rozbudowanej administracji i księgowości, a względy merytoryczne mają znaczenie drugorzędne;
• bardziej precyzyjne określenie działań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii - zgodnie z jej zapisami gminie wyznaczono takie same zadania jak w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, źródło finansowania też jest to samo. W dalszym ciągu nie wiadomo, jak praktycznie powiązać te zadania: czy ma być jeden wspólny program, czy dwa oddzielne? Nie wiadomo też, jaka jest rola gminnej komisji w pracy z osobami uzależnionymi od narkotyków, które wymagają innych oddziaływań niż alkoholicy;
• dodanie do zadań własnych gminy monitorowania sprzedaży alkoholu nieletnim;
• możliwość uchwalania kilkuletnich gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, a nie rocznych. Umożliwiłoby to zawieranie długoterminowych kontraktów z podmiotami realizującymi zadania w ramach tych programów.
  
  W podsumowaniu poseł Dariusz Kłeczek określił cele, jakie powinna postawić sobie Komisja Rodziny i Praw Kobiet w prowadzeniu działalności na rzecz rozwiązywania problemów alkoholowych:
• zmniejszenie ilości i częstości picia alkoholu przez młodzież,
• zmniejszenie liczby nietrzeźwych kierowców,
• poprawa jakości i zwiększenie dostępności pomocy dla dzieci alkoholików,
• ograniczenie promocji i reklamy napojów alkoholowych,
• wpływ na politykę cenową i wysokość akcyzy.