Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Rok: 2005
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 9

Uchwalona przez Sejm 29 lipca 2005 ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie znacznie różni się od rządowego projektu wniesionego do laski marszałkowskiej pod koniec 2004 roku. Liczne zmiany i poprawki wprowadzone w trakcie procesu legislacyjnego spowodowały, że nie znalazły się w niej nowe zapisy skutecznie chroniące ofiary przemocy domowej, a zwłaszcza dzieci.

Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie stanowi m.in., że:
jeśli zachodzą przesłanki do aresztowania sprawcy przemocy wobec rodziny, zamiast aresztu będzie możliwe zastosowanie dozoru policyjnego, ale pod warunkiem opuszczenia przez sprawcę lokalu zajmowanego wspólnie z ofiarą przemocy;
w przypadku zawieszenia kary wobec sprawcy przemocy w rodzinie sąd określi sposób kontaktowania się skazanego z pokrzywdzonym. Może też w takim przypadku zakazać zbliżania się skazanego do pokrzywdzonego w określonych okolicznościach;
zmiany w kodeksie karnym umożliwią sądowi, który wydaje orzeczenie o zawieszeniu kary za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy wobec członka rodziny, nałożenie na sprawcę obowiązku poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestnictwu w programach edukacyjno-korekcyjnych;
osoba, która w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych poweźmie podejrzenie, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy, będzie zobowiązana do złożenia zawiadomienia o tym policji lub prokuratorowi (ale nie przewidziano sankcji karnych za niedopełnienie tego obowiązku);
gminy są zobowiązane do tworzenia własnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, prowadzenia poradnictwa i interwencji w przypadku jej zaistnienia, prowadzenia gminnych ośrodków wsparcia dla rodzin dotkniętych przemocą. Podobne zadania nałożono na powiaty. Mają one realizować także zadania administracji rządowej w postaci prowadzenia specjalistycznych ośrodków wsparcia dla ofiar oraz opracowywać programy korekcyjno-edukacyjne dla sprawców. Środki na realizację tych zadań mają być zapewnione w budżecie państwa.
Już w trakcie formułowania projektu sami autorzy wykreślili z niego zapisy pozwalające na usuwanie sprawcy przemocy z zajmowanego wspólnie z ofiarą mieszkania, co postulowały organizacje pozarządowe - pierwotna wersja projektu, przygotowana przez pełnomocnika rządu ds. równego statusu kobiet i mężczyzn przewidywała taką możliwość.
Od samego początku prac w Sejmie proponowane rozwiązania budziły kontrowersje i prowadziły do burzliwych dyskusji, zwłaszcza te przewidujące zakaz karcenia dzieci w sposób, który narusza godność osób małoletnich. Autorzy nowelizacji przyznawali, że ustawa zakazywałaby nawet klapsa, podkreślając jednocześnie, że nikt za to do więzienia nie pójdzie. Ten temat dominował w debacie podczas pierwszego czytania projektu ustawy. Poseł Tadeusz Cymański z PiS w emocjonalnym i górnolotnym wystąpieniu bronił prawa rodziców do karcenia dzieci, widząc w nim przejaw zapisanej w kodeksie rodzinnym władzy rodzicielskiej. Zakaz nazwał wprowadzeniem podstępnie "jak konia trojańskiego" instrumentu państwa między rodziców a dzieci, a także "cichą próbą dekompozycji i demontażu rodziny".
Posłowie chętnie powoływali się na własne doświadczenie rodzicielskie - posłanka Halina Nowina-Konopka opowiadała: "Ja wychowałam siedmioro dzieci, i to z powodzeniem, twierdzę po efektach. Moje dzieci nieraz dostały w pupę pasem. A ostatnio [...] zapytałam się moich synów, czy rzeczywiście myśmy ich skrzywdzili, czasami przykładając, i to całkiem zdrowo, w pupę. Nie, rodzice mieli rację". Z kolei poseł Andrzej Mańka (LPR) konkludował: "Jestem o tym święcie przekonany, że większość z nas taką ostrą reprymendę otrzymała. I myślę, że właśnie dzięki niej siedzimy na tej sali, a nie na przykład w więzieniu". W rezultacie zapis zabraniający bicia dzieci - trzeba przyznać, że sformułowany w sposób powodujący trudności interpretacyjne - został odrzucony.
Kilka poprawek do ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wprowadził Senat, przede wszystkim wykreślił przepis powołujący Radę do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie jako organ opiniodawczo-doradczy prezesa Rady Ministrów, uznając, że będzie ona zbędnym podmiotem, generującym wydatki z budżetu państwa. Zgodnie z projektem rada miała się składać z przedstawicieli resortów sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, pracy, polityki społecznej, zdrowia, edukacji oraz przedstawicieli rzecznika praw dziecka, rzecznika praw obywatelskich, członków organizacji pozarządowych.
W wyniku długich i emocjonalnych debat plenarnych i w komisjach sejmowych, którym towarzyszyły konferencje i demonstracje, powstała więc ustawa, która niewiele zmienia w obowiązującym dotychczas stanie prawnym i rzeczywiście - jak podnosili to jej przeciwnicy - wiele zawartych w niej rozwiązań albo już istnieje (na przykład możliwość orzeczenia zakazu zbliżania się do ofiary), albo mogły być uregulowane aktami niższej rangi. W przypadku przemocy w rodzinie, jak w wielu innych dziedzinach, problem polega bowiem nie na braku odpowiedniego prawa, lecz na jego niedostatecznym egzekwowaniu. Niemniej zebranie w jednej ustawie całości przepisów związanych z przemocą w rodzinie rzeczywiście może ułatwić ich wykonanie.
Ewa Jastrun

Z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy z 29 lipca 2005

Art. 3. Osobie dotkniętej przemocą w rodzinie udziela się pomocy, w szczególności w formie:
1) poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego i socjalnego;
2) interwencji kryzysowej i wsparcia;
3) ochrony przed dalszym krzywdzeniem, poprzez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc korzystania ze wspólnie zajmowanego z innymi członkami rodziny mieszkania oraz zakazanie kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną;
4) zapewnienia na żądanie osoby dotkniętej przemocą bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie.
Art. 6. [...] 2. Do zadań własnych gminy należy w szczególności:
1) tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
2) prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
3) opracowywanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie;
4) prowadzenie gminnych ośrodków wsparcia.
3. Do zadań własnych powiatu należy w szczególności:
1) tworzenie i prowadzenie ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie;
2) prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej.
4. Do zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez powiat należy w szczególności:
1) tworzenie i prowadzenie specjalistycznych ośrodków wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie;
2) opracowywanie i realizacja programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie.
5. Środki na realizację i obsługę zadań, o których mowa w ust. 4, zapewni budżet państwa.
6. Do zadań własnych samorządu województwa należy w szczególności:
1) inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
2) opracowywanie programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz ramowych programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie;
3) organizowanie szkoleń dla osób realizujących zadania związane z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie.
Art. 10. W celu tworzenia warunków do bardziej skutecznego przeciwdziałania przemocy w rodzinie Rada Ministrów przyjmie Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, określający szczegółowe działania w zakresie:
1) zapewnienia ochrony i udzielenia pomocy osobom dotkniętym przemocą;
2) oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych na osoby stosujące przemoc;
3) podnoszenia świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków przemocy w rodzinie.
Art. 12. Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych powzięły podejrzenie o popełnieniu przestępstwa z użyciem przemocy wobec członków rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym policję lub prokuratora.
Art. 13. Umarzając warunkowo postępowanie karne wobec sprawcy przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec członka rodziny albo zawieszając wykonanie kary za takie przestępstwo, sąd [...] określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym lub może zakazać zbliżania się skazanego do pokrzywdzonego w określonych okolicznościach.
Art. 14. 1. Jeżeli zachodzą przesłanki dla zastosowania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego o przestępstwo, o którym mowa w art. 13, sąd może zamiast tymczasowego aresztowania zastosować dozór policji, pod warunkiem że oskarżony opuści lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym, w wyznaczonym przez sąd terminie, i określi miejsce pobytu.
2. W razie opuszczenia lokalu, o którym mowa w ust. 1, ograniczenie [...] może także polegać na powstrzymywaniu się od kontaktu z pokrzywdzonym w określony sposób.



logo-z-napisem-białe