Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

"Atlantis" i AA - szansa na resocjalizację

Katarzyna Wasylkowska

Rok: 2002
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 5

Szacuje się, że około 30% tych, którzy po raz pierwszy trafili do więzienia, i aż 70-90% recydywistów znalazło się tam po popełnieniu
przestępstwa pod wpływem alkoholu. Celem oddziałów terapeutycznych w zakładach penitencjarnych jest próba resocjalizacji skazanych, uzależnionych od alkoholu. Jedną z form takich oddziaływań jest program "Atlantis" i podobne programy, korzystające z dorobku ruchu Anonimowych Alkoholików.
Ustawodawstwo i praktyka sądowa wielu państw sprzyja upowszechnieniu idei Anonimowych Alkoholików wśród tych, którzy łamią prawo. Z powodu wysokiej skuteczności oddziaływania wspólnoty AA na osoby uzależnione od alkoholu w wielu krajach organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości są gotowe nie wnosić spraw karnych przed sądy bądź odstąpić od wymierzania i wykonywania kar, jeśli osoby, które złamały prawo w związku ze spożyciem alkoholu, zaczną uczestniczyć w mitingach AA.
W roku 1997 szacowano, że na świecie istnieje około 1500 grup AA w instytucjach penitencjarnych, głównie w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej. Wysoka skuteczność AA wśród osób pozbawionych wolności. tłumaczy się tym, że alkoholikom-więźniom łatwiej jest identyfikować się z tymi członkami wspólnoty, którzy mieli w życiu podobne doświadczenia.
W Polsce mitingi AA odbywają się systematycznie w 135 jednostkach penitencjarnych. Mimo trudności z utrzymaniem nieprzerwanej ciągłości w warunkach odosobnienia, niektóre grupy AA mają za sobą tradycję wieloletniego funkcjonowania. Są one już dzisiaj stałą częścią codzienności więziennej. Coraz więcej AA-owców "chodzi do więzienia", wspierając z wolności grupy działające w zakładach karnych.
Wprowadzenia do polskiego więziennictwa programu terapii pod nazwą "Atlantis" było przełomem w leczeniu uzależnienia od alkoholu w warunkach izolacji. Stało się to z inicjatywy Komisji Edukacji w Dziedzinie Alkoholizmu i Innych Uzależnień Fundacji im. Stefana Batorego oraz Centralnego Zarządu Zakładów Karnych. Na zaproszenie Fundacji im. Batorego w 1991 roku przyjechał do Polski amerykański terapeuta William (Bill) Burgin, twórca programu leczenia alkoholików w jednostkach penitencjarnych. Ten program okazał się na tyle interesujący, że zorganizowano szkolenie dla pracowników więziennictwa i zdecydowano się na próbne wprowadzenie programu do polskich zakładów karnych, na początku w ZK Warszawa-Służewiec i ZK Barczewo.
Dzisiaj w więzieniach realizowany jest nie tylko program "Atlantis", lecz wzorowane na nim programy autorskie, dostosowane do polskiej rzeczywistości, a także innego rodzaju działania odwykowe. Ich wspólną cechą jest założenie, że leczący się więzień powinien być zaangażowany w proces zdrowienia. Wszystkie one zawierają zadania, mające na celu powstrzymanie się od picia oraz naukę życia w trzeźwości, rozpoczynającą się w warunkach izolacji z myślą o przeniesieniu do warunków wolnościowych. Warunkiem skuteczności programu "Atlantis" jest kontakt więźniów z wspólnotą Anonimowych Alkoholików.
Zasadnicze znaczenie ma problem resocjalizacji i przywrócenia społeczeństwu osób długo przebywających w placówkach penitencjarnych. Oczywiście dotyczy to nie tylko więźniów uzależnionych od alkoholu, ale praktycznie każdej osoby opuszczającej zakład karny, która od dawna nie przebywała na wolności. Długi wyrok, a więc i długa nieobecność w życiu społecznym, oznacza często nieumiejętność przystosowania się na nowo do życia w warunkach wolnościowych. W skrajnych przypadkach nieprzystosowania ktoś taki popełnia przestępstwo celowo, żeby wrócić do zakładu karnego i tam żyć według znajomych reguł.
Jednym z najistotniejszych problemów przy opuszczaniu zakładu karnego jest powrót do picia alkoholu - po odbyciu kary często wraca się do swojego środowiska, w którym całe otoczenie pije.
Ponieważ alkohol jest nierozłącznie związany z przestępczym stylem życia, dla zmniejszenia powrotności do przestępstwa konieczne jest objęcie leczeniem odwykowym alkoholików odbywających karę pozbawienia wolności. Pobyt skazanego w oddziale terapeutycznym może okazać się początkiem jego resocjalizacji, wspartej później przez instytucje zajmujące się pomocą byłym więźniom w przystosowaniu się do życia po opuszczeniu zakładu karnego.
Pobyt skazanego w więzieniu istotnie obciąża budżet państwa, zaś każdy więzień przywrócony społeczeństwu to osoba produktywna, nie wymagająca państwowej opieki. Dlatego również względy ekonomiczne przemawiają za rozszerzeniem terapii uzależnienia w więzieniu.


[z pracy magisterskiej Katarzyny Wasylkowskiej: "Program "Atlantis". Resocjalizacja skazanych, uzależnionych od alkoholu, odbywających karę pozbawienia wolności", przygotowanej w Instytucie Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001]



logo-z-napisem-białe