Termin "stereotyp" pochodzi z języka greckiego, w którym "stereos" oznacza stężały, twardy, a "typos" - wzorzec, odcisk. Do socjologii termin ten wprowadził w latach dwudziestych XX wieku Walter Lippmann
jako określenie pewnego umysłowego obrazu rzeczywistości społecznej, uproszczonego, niedokładnego, wytworzonego dzięki przekazowi
społecznemu, a nie w efekcie własnych doświadczeń.

Stereotyp przypisuje obiektom należącym do danej kategorii (jednostkom, grupom, zjawiskom, sytuacjom) określone cechy. Stereotypy mają:
- charakter poznawczy - treść stereotypu stanowią przekonania, poglądy, wyobrażenia, sądy; jest ona uboga, generalnie przypisywana wszystkim obiektom danej kategorii (na przykład jednostkom z określonej grupy), mało zróżnicowana, nie jest oparta na rzetelnych informacjach i z trudem poddaje się weryfikacji;
- charakter ocenno-emocjonalny - stereotypy są zwykle skojarzone z silnymi emocjami, stronnicze, oceniające. Emocje te są zwykle negatywne: niechęć, lęk itp.;
- tendencję do nadmiernych uogólnień - cechuje je przypisywanie określonych, najczęściej negatywnych cech wszystkim obiektom danej kategorii. Przy wyostrzaniu tych cech inne zostają automatycznie wyeliminowane;
- trwałość - składające się na nie treści łatwo utrwalają się, nie są podatne na zmianę pod wpływem informacji z nimi niezgodnych, trudno je obalić. Na ich trwałość ma wpływ tworzenie się stereotypów na poziomie emocjonalnym. Są one kształtowane, utrzymywane i przekazywane poprzez wczesne uczenie się społeczne w rodzinie i środowisku;
- spójność - stereotypy łączą się ze sobą tworząc systemy, co jeszcze bardziej je utrwala. Mogą stać się częścią ideologii;
- społeczny charakter - dotyczą grupy, na przykład etnicznej, wyznaniowej, rasowej, zawodowej, tworzą się i utrzymują w grupie i dzięki grupie;
- werbalny charakter - są utrwalone w języku i przekazywane za jego pośrednictwem;
- cechuje je subiektywna pewność - wyrażane są z dużą pewnością co do ich prawdziwości, stałości, słuszności.

Stereotypy pełnią różnorodne i liczne funkcje. Oto niektóre z nich:
- funkcja przystosowawcza - dają jednostce uproszczony i w jakimś stopniu zniekształcony obraz jakiegoś fragmentu rzeczywistości, są jakby "mapą poznawczą" otoczenia, która ułatwia orientację w świecie społecznym;
- upraszczają procesy poznawcze - ułatwiają odbiór informacji, nie musimy na przykład za każdym razem opracowywać wszystkich informacji dotyczących danej grupy czy zjawiska;
- zapewniają poczucie bezpieczeństwa - dają pewną wizję rzeczywistości społecznej, a ta z kolei daje poczucie poznawczej kontroli nad światem: wiemy, kto jest niebezpieczny, kogo należy unikać, komu można ufać;
- umożliwiają przewidywanie zachowań - często dają subiektywną pewność takiej możliwości, a na tej podstawie możliwości formowania opinii i sądów, często wykraczających poza posiadane informacje oraz zdeformowanych i nieprawdziwych;
- funkcja komunikacyjna - pozwalają na łatwiejsze porozumiewanie się wewnątrz grupy, w której funkcjonują wspólne stereotypy, a utrudniają komunikację z innymi grupami t stereotypy izolują różne grupy od siebie;
- funkcja manipulacyjna - stereotypy są nośnikami szczególnego typu informacji o innych, służą do wytwarzania pożądanych motywacji, budzenia niechęci wobec innych, wzmacniania poczucia własnej tożsamości, a także do tworzenia sztucznych potrzeb posiadania przedmiotów, których atrakcyjność jest zwiększona na przykład poprzez reklamę;
- ukierunkowanie agresji - w stereotypach wyraża się agresję wobec "innych", one nadają jej kierunek;
- mogą pełnić funkcję pozytywną, orientującą - w sytuacji, gdy brakuje informacji i nie ma odpowiednich przesłanek do wyboru sposobu zachowania.

Stereotypy mogą powodować uprzedzenia, które charakteryzują się z góry powziętą niechęcią tylko dlatego, że ich obiekt należy do jakiejś wyodrębnionej kategorii. Niechęć prowadzi do unikania kontaktu z osobami czy sytuacjami, które są postrzegane jako potencjalne zagrożenie, wywołują lęk. Uprzedzenia mogą także budzić pogardę i silne przekonanie o własnej wyższości lub o wyższości własnej grupy. Ten rodzaj uprzedzeń prowokuje do ataku, do poszukiwania kozłów ofiarnych. Uznanie kogoś za gorszego, odmiennego prowadzi do prześladowań, dokuczania lub otwartej agresji. Uprzedzenia mogą wynikać też z niejasności i wiążą się z konfliktem emocji: z jednej strony z uznaniem, z drugiej - z niechęcią, zazdrością, zawiścią, rywalizacją.
Stereotypy są wynikiem społecznego uczenia się. Główną rolę w ich przyswajaniu odgrywa przebywanie w środowisku społecznym, w którym funkcjonują dane stereotypy i uprzedzenia, jak również wpływ osób znaczących, nauczanie historii, przyswajanie tradycji, literatura, media, a także popularne żarty (na przykład o blondynkach, policjantach, pijakach).

[wykorzystano: Barbara Weigl: Stereotypy i uprzedzenia. W: Psychologia podręcznik akademicki. Tom 3, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000 oraz inną literaturę przedmiotu]