Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

Podwójne diagnozy

Janusz Sierosławski

Rok: 2004
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 5

Problem nadużywania substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu, łączy się niekiedy z innymi zaburzenia psychicznymi. Natura owego związku zwykle jest trudna do określenia. Zaburzenia psychiczne, towarzyszące nadużywaniu substancji, mogą zarówno leżeć u podstaw sięgania po nie, jak być ich wynikiem. Niezależnie od tego pacjenci z tzw. podwójnymi diagnozami są zwykle źródłem szczególnych trudności, stawiając terapeutom i placówkom specjalne wymagania.
Chciałbym tu podjąć próbę wstępnego określenie rozmiarów zjawiska "podwójnych diagnoz" wśród pacjentów stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego, leczonych z rozpoznaniem "Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem środków psychoaktywnych" (ICD 10, F10-F19) w części dotyczącej alkoholu (ICD 10, F10). Podstawą oszacowania są dane statystyczne stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego, obejmującego również specjalistyczne placówki leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych od substancji chemicznych, jeśli tylko te placówki mają status zakładów opieki zdrowotnej. Dane statystyczne zawierają informacje o diagnozie choroby zasadniczej oraz jednej choroby towarzyszącej - na tej podstawie można wyłonić grupę pacjentów z podwójną diagnozą. Analizie poddane zostały dane za 2000 rok.
Wnioski z analiz przeprowadzonych na podstawie tych danych natrafiają na liczne ograniczenia. Pierwsze wynika z ograniczenia badań do grupy leczonych, która nie jest reprezentatywna dla wszystkich nadużywających alkoholu w sposób problemowy. Drugie ograniczenie wiąże się z praktyką diagnostyczną i rzetelnością w realizowaniu obowiązku statystycznego: nie potrafimy określić, jak często zaburzenia psychiczne towarzyszące nadużywaniu alkoholu pozostają nierozpoznane lub pominięte przy wypełnianiu druku statystycznego. To drugie zastrzeżenie jest szczególnie istotne z perspektywy niezbyt dużego rozpowszechnienia zaburzeń zdrowia towarzyszących uzależnieniu, jakie wyłania się ze statystyk. W lecznictwie stacjonarnym na 54 535 osób leczonych w 2000 roku tylko u 17.7% odnotowano w druku statystycznym schorzenie towarzyszące: w 8.2% była to diagnoza zaburzenia psychicznego (kod F w ICD 10), w przypadku 9.5% było to rozpoznanie innego schorzenia.
Bardziej szczegółowy obraz zaburzeń psychicznych towarzyszących nadużywaniu alkoholu znajduje się w tabeli 1.


Jak widać wśród zaburzeń psychicznych towarzyszących nadużywaniu alkoholu najczęściej rozpoznawane są zaburzenia organiczne (2.5%), a najrzadziej - zaburzenia związane z używaniem leków i narkotyków (0.2%) oraz upośledzenie umysłowe (0.5%).
Występowanie zaburzeń psychicznych, a także innych problemów zdrowotnych jako schorzeń towarzyszących, zależne jest od płci i wieku leczonych. Zaburzenia psychiczne występują częściej u kobiet (12.2%) niż u mężczyzn (7.6%), a inne schorzenia pojawiają się częściej u mężczyzn (9.6%) niż u kobiet (6.7%). Dane ilustrujące zróżnicowanie związane z wiekiem przedstawia tabela 2.


W przypadku wieku także obserwujemy odmienne tendencje w odniesieniu do zaburzeń psychicznych oraz innych schorzeń. Rozpowszechnienie tych pierwszych spada wraz z wiekiem, gdy tych drugich rośnie. Zaburzenia psychiczne jako rozpoznanie towarzyszące pojawiają się u 19.9% leczonych, którzy nie przekroczyli 18. roku życia; najrzadsze jest u osób w wieku 30-39 lat (7.2%), a następnie wzrasta do poziomu 9.0% u osób, które mają co najmniej 50 lat. Natomiast rozpowszechnienie innych schorzeń wynosi 3.3% u najmłodszych (do 18 lat) i systematycznie wzrasta wraz z wiekiem badanych do poziomu 12.2% u osób w wieku 50 lat i więcej.



logo-z-napisem-białe