Napój alkoholowy. Zgodnie z art.46 ust.1 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 26 października 1982 (Dz.U. nr 35 poz.230) napojem alkoholowym jest produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy w stężeniu przekraczającym 1.5%.
Dystrybucja napojów alkoholowych o zawartości alkoholu etylowego w stężeniu niższym niż 1.5% (na przykład piwa bezalkoholowego) nie podlega ograniczeniom określonym w ustawie.

Drinki - procedura wydawania zezwoleń. Napój alkoholowy - alkohol etylowy rozcieńczony w innych płynach - sporządzony według stosownych receptur w punkcie prowadzącym sprzedaż do spożycia na miejscu (tzw. drink), może stanowić przedmiot sprzedaży pod warunkiem, że zawartość alkoholu nie przekracza granicy określonej w posiadanym przez przedsiębiorcę zezwoleniu.
W opinii Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych nie ma przeciwwskazań, aby wydawać zezwolenia na sprzedaż drinków zawierających od 4.5 do 18% alkoholu. Przedsiębiorca, występując o wydanie zezwolenia na sprzedaż drinków, powinien dołączyć do wniosku recepturę przyrządzanych drinków i nie powinien podawać napojów alkoholowych innych niż uwzględnione we wniosku. Organ wydający zezwolenie winien zaznaczyć, że przedsiębiorca ma prawo zaopatrywania się w napoje zawierające powyżej 18% alkoholu, jeśli są one przeznaczone do sporządzania drinków (napojów tych nie wolno wystawiać na sprzedaż).
Zezwolenie wydane na sprzedaż drinków powinno określać warunki ich podawania. Do warunków tych może należeć: określenie stężenia alkoholu etylowego w drinkach, posiadanie receptur drinków, podawanie ich tylko na miejscu itp. W przypadku, gdy w trakcie kontroli stwierdzi się, że podawane napoje zawierają wyższe stężenie alkoholu lub są serwowane niezgodnie z recepturą, uzasadnia to cofnięcie zezwolenia na podstawie art.18 ust.6 pkt.4 wymienionej ustawy. Podmiot powinien zapoznać się z tymi zasadami przed ubieganiem się o zezwolenie.
Regulacje dotyczące zezwoleń na podawanie drinków powinny znaleźć się w uchwale rady gminy/miasta, określającej szczegółowe zasady wydawania i cofania zezwoleń (art.41 ust.1 pkt.4 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi), zaś szczegółowe warunki ich podawania powinna regulować uchwała, podjęta na podstawie delegacji udzielonej w art.12 ust.2 tejże ustawy.
Nieprzestrzeganie powyższych reguł stanowi przesłankę cofnięcia zezwolenia. Celem dokonania kontroli przestrzegania zasad sprzedaży oraz receptur organ wydający zezwolenie może zwrócić się do właściwej terytorialnie Inspekcji Handlowej.

Kontrola wiarygodności oświadczeń o sprzedaży napojów alkoholowych w roku ubiegłym. Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ustanawia jako jeden z warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych coroczne składanie przez przedsiębiorcę oświadczeń o wysokości sprzedaży w roku ubiegłym. Ogólna kwota wpływów uzyskanych ze sprzedaży napojów alkoholowych kształtuje bezpośrednio wysokość opłaty za korzystanie z zezwoleń. Opłata nie stanowi świadczenia podatkowego, nie mieści się również w pojęciu opłaty skarbowej ani świadczenia pieniężnego wynikającego ze stosunków cywilnoprawnych, nie jest też opłatą za usługi. Na podstawie analizy przepisów prawa finansowego, orzecznictwa NSA oraz pism Ministerstwa Finansów, słusznym wydaje się potraktowanie opłaty jako niepodatkowej należności budżetu samorządu.
Ordynacja podatkowa z 29 sierpnia 1997 roku w art.2 §1 pkt1 określa, iż przepisom niniejszej ustawy podlegają m. in. nieopodatkowane należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, zaś zgodnie z art.13 §1 pkt1 organami podatkowymi stosownie do właściwości są urzędy skarbowe, od których decyzji służy odwołanie do izb skarbowych, oraz przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego i regionalne izby obrachunkowe jako organy odwoławcze.
Zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych wydaje i cofa wójt lub burmistrz (prezydent) gminy (miasta). W związku z tym właściwym organem podatkowym jest tu przewodniczący Zarządu Gminy lub miasta.
"Art.272. Organy podatkowe pierwszej instancji dokonują czynności sprawdzających, mających na celu:
1) sprawdzenie terminowości:
a) składania deklaracji i oświadczeń majątkowych,
b) wpłacania zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów,
2) stwierdzenie formalnej poprawności dokumentów wymienionych w pkt1,
3) ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami".
Oznacza to, że przewodniczący Zarządu Gminy (miasta) posiada wielostronne uprawnienia w zakresie dokonywania kontroli prawdziwości oświadczeń o sprzedaży napojów alkoholowych.

Regulacje wprowadzające zakaz sprzedaży/podawania napojów alkoholowych na obszarze gminy. Art.14 ust.6 nie upoważnia rady gmin do ustalania na obszarze całej gminy lub we wszystkich miejscach publicznych stałego lub czasowego zakazu sprzedaży i podawania napojów alkoholowych (por. wyrok NSA z 16 czerwca 1992 roku - II SA 99/92). Podobnego upoważnienia nie ma również w art.40 ust.3 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym, mówiącym o możliwości wprowadzania przez radę gminy przepisów porządkowych (por. uchwała NSA z 16 grudnia 1996 rok - OPS 8/96).
Wykładnia przepisu wspomnianego art.14 ust.6 pozwala zauważyć, że rada gminy może wprowadzić zakaz sprzedaży, podawania oraz wnoszenia napojów alkoholowych:
 jedynie w miejscach i obiektach, które nie zostały określone w ustawie;
 na szczegółowo określonych obszarach i w miejscach publicznych, na przykład poprzez wskazanie zamkniętym kwadratem ulic bądź nazwą jednostkową, pozwalającą indywidualizować je i odróżniać od innych tego samego rodzaju miejsc, obiektów lub obszarów publicznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 1997 - III RN 11/97);
 zakaz nie może dotyczyć wszystkich miejsc publicznych w gminie, gdyż rozszerzając zakazy ustawowe, ogranicza się tym samym prawa publiczne;
 na wszystkich obszarach i miejscach, w których ze względu na ich charakter nie należy podawać, sprzedawać oraz wnosić napojów alkoholowych.
Rada Gminy samodzielnie rozstrzyga, charakter którego z miejsc lub obiektów uzasadnia wprowadzenie zakazu (por. wyrok NSA - Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach z 7 września 1993 - SA/Ka 369/93).

Zezwolenia na sprzedaż/podawanie napojów alkoholowych do spożycia na miejscu lub poza miejscem sprzedaży. Wszystkie zapisy Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi mówią o sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży. Zezwolenia wydaje się oddzielnie dla tych dwóch rodzajów punktów sprzedaży.
W związku z powyższym sprzedaż na wynos i podawanie napojów alkoholowych w tym samym pomieszczeniu jest niezgodne z ustawą. Dwa rodzaje punktów sprzedaży nie mogą znajdować się w pomieszczeniach połączonych wewnętrznie, lecz powinny mieć oddzielne wejścia z ulicy, żeby na przykład dziecko kupujące chleb nie musiało patrzeć na ludzi pijących alkohol.
Osobną kwestią budzącą wątpliwość jest pytanie, czy punkty sprzedaży napojów alkoholowych do spożycia na miejscu i poza miejscem sprzedaży powinny być usytuowane obok siebie (na przykład restauracja lub piwiarnia tuż obok sklepu monopolowego). Zasady usytuowania miejsc sprzedaży i warunki sprzedaży napojów alkoholowych ustala Rada Gminy. Powinny one uwzględniać ogólne cele ustawy, potrzebę ograniczania dostępności alkoholu (art.1 ust.1 i art.12 ust. 4) oraz gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, uchwalany corocznie przez Radę Gminy (art.41 i art.12 ust.2 i 4).
Trzeba pamiętać, że w gminie obowiązuje uchwała, określająca limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 4.5% (z wyjątkiem piwa) do spożycia poza miejscem sprzedaży. Art.12 ust.1, 2 i 4 stanowią:
"1. Rada gminy ustala, w drodze uchwały, dla terenu gminy (miasta) liczbę punktów sprzedaży napojów zawierających powyżej 4.5% alkoholu (z wyjątkiem piwa), przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży.
2. Rada gminy określa, w drodze uchwały, zasady usytuowania na terenie gminy (miasta) miejsc sprzedaży napojów alkoholowych i warunki sprzedaży tych napojów.
4. Liczba punktów sprzedaży, o których mowa w ust.1, oraz usytuowanie miejsc sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych powinny być dostosowane do potrzeb ograniczania dostępności alkoholu, określonych w gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych."
W każdym przypadku sprzedaży napojów alkoholowych muszą być spełnione określone przez gminę warunki sprzedaży i usytuowania punktu sprzedaży. Zezwolenie wydaje się po zasięgnięciu opinii Zarządu Gminy, która może być negatywna. Ze względu na art.12 ust.2 i 4 w zasadach usytuowania na terenie gminy miejsc sprzedaży napojów alkoholowych i warunkach sprzedaży mogą być zapisy stanowiące, że na przykład:
 nie wydaje się zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży dla punktów, które posiadają już zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia w miejscu sprzedaży;
 nie wydaje się zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży dla punktów, którym wydano już zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia poza miejscem sprzedaży;
 jeżeli nastąpi zwrot zezwolenia (np. zmiana sklepu na bar), to punkt może się starać o nowe zezwolenia, o ile spełni wymagania określone w uchwałach o usytuowaniu punktów i warunkach sprzedaży.

Wydawanie jednorazowych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Zgodnie z art.181 ust.1 jednorazowe zezwolenia na okres nie przekraczający dwóch dni mogą być wydawane jedynie podmiotom gospodarczym, które posiadają zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych oraz jednostkom Ochotniczej Straży Pożarnej. Opłata za jednorazowe zezwolenie wnoszona jest do kasy gminy przed wydaniem zezwolenia w wysokości odpowiadającej 1/12 rocznej opłaty za poszczególne rodzaje zezwoleń, o których mowa w art.111 ust.2 i art.18 ust.1a. Punkt sprzedaży (także jednorazowy) musi spełniać warunki sprzedaży i usytuowania odpowiadające zasadom określonym przez Radę Gminy zgodnie z art.12 ust.2, art.18 ust.3.
Art.181 ust.1 nie dzieli podmiotów gospodarczych, którym można wydać zezwolenia jednorazowe, na prowadzące sprzedaż gastronomiczną i detaliczną. W związku z tym zezwolenie jednorazowe może uzyskać każdy podmiot gospodarczy posiadający zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia na miejscu lub poza miejscem sprzedaży. Intencją ustawodawcy, wprowadzającego możliwość uzyskania zezwolenia jednorazowego na maksymalnie 2 dni, było ograniczenie czasu imprez alkoholowych.
W opinii Agencji uchwała Rady Gminy o szczegółowych zasadach wydawania i cofania zezwoleń powinna wprowadzać zasadę odległości czasowej pomiędzy wydawaniem kolejnych zezwoleń, na przykład siedem dni. Należy także sprawdzić, czy poprzednio nie stwierdzono w czasie sprzedaży łamania prawa. Na przykład czy nie sprzedawano napojów alkoholowych nieletnim.

Okresy ważności zezwoleń
Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi przewiduje możliwość wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych na okres:
 do 2 dni w przypadku zezwoleń jednorazowych (art.181 ust.2),
 okres nie krótszy niż 2 lata - sprzedaż do spożycia poza miejscem sprzedaży,
 okres nie krótszy niż 4 lata - sprzedaż do spożycia na miejscu, o czym traktuje art.18 ust.5.
W przypadku przedsiębiorcy, starającego się o wydanie zezwolenia na okres na przykład wakacji (2-3 miesiące) organ gminy powinien zastosować okresy przyjęte w ustawie (nie krótsze niż 2 lub 4 lata), pobierając coroczną opłatę za korzystanie z zezwoleń obliczaną na podstawie oświadczenia o sprzedaży w roku ubiegłym (nawet jeżeli sprzedaż była prowadzona tylko przez 2-3 miesiące wakacji).
W sytuacji, gdy przedsiębiorca dokonuje wykreślenia działalności gospodarczej z ewidencji (po zakończeniu realnego okresu jej prowadzenia), zezwolenie wygasa na podstawie art.18 ust.8 pkt 1, zaś przedsiębiorca może wystąpić w następnym roku o wydanie nowego zezwolenia (po uprzednim dokonaniu wpisu do ewidencji). Rada Gminy ma prawo wprowadzić do uchwały dotyczącej szczegółowych zasad wydawania i cofania zezwoleń zapis uniemożliwiający na przykład coroczne występowanie o wydanie nowego zezwolenia w tym samym punkcie sprzedaży.

Opracował Marek Romsicki