Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

Pierwszy krok w kierunku leczenia

Rok: 2001
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 4

O punktach konsultacyjnych mówi Tomasz Pieczko,
kierownik działu programów lokalnych PARPA
 Jaki obraz punktów konsultacyjnych wyłania się z danych zebranych przez PARPA?
- Informacje o punktach konsultacyjnych otrzymujemy co roku za pośrednictwem pełnomocników zarządów województw. Wysyłamy im obszerne ankiety dotyczące gmin, zawierające ponad 80 pytań. Część z nich dotyczy punktów konsultacyjnych: ich liczby i liczby korzystających z pomocy, rodzajów oferowanych usług, merytorycznego przygotowania pracujących tam osób. Dysponujemy danymi z 1950 gmin, tymczasem liczba wszystkich gmin w Polsce wynosi 2500: kompletność informacji zależy od pełnomocników zarządów województw - od ich energii, zdolności organizacyjnych, chęci. Jeszcze do niedawna w kilku województwach takich pełnomocników w ogóle nie było. Muszę dodać, że dane, które tu przedstawiam, dotyczą 1999 roku, bo za rok 2000 jeszcze nie zostały zebrane.
W 1950 gminach, które przysłały ankiety, mamy 1245 punktów konsultacyjnych. Uważam, że to bardzo dużo, zwłaszcza że - zgodnie z ich deklaracjami - w punktach tych przyjęto 128 062 osoby. Na jeden punkt wypada więc około stu przyjętych, chociaż można by było mieć wątpliwości co do rzetelności niektórych informacji. Przeliczyliśmy też proporcje przyjętych osób do ogółu mieszkańców gmin (od osesków do staruszków), w których są punkty konsultacyjne, i okazało się, że mniej więcej co dwusetny obywatel tych gmin był w punkcie konsultacyjnym (dokładnie jeden na 184).
Jeśli chodzi o rodzaj usług, to prawie wszystkie punkty prowadzą rozmowy indywidualne z osobami uzależnionymi, współuzależnionymi lub jednymi i drugimi. Natomiast grupy terapeutyczne lub grupy wsparcia prowadzone są w co piątym-szóstym punkcie. A tak wygląda liczba punktów, które oferują poszczególne formy pracy z osobami uzależnionymi i współuzależnionymi:
rozmowy indywidualne
z osobą uzależnioną 1206
rozmowy indywidualne
z osobą współuzależnioną 1143
grupa wstępno-motywacyjna 319
grupa terapeutyczna 201
grupa wsparcia 298
inne 205
Niestety, ze względu na układ ankiety nie jesteśmy w stanie wyodrębnić tych punktów konsultacyjnych, które pomagają ofiarom przemocy, ani nawet takich, dla których jest to główne zadanie.
W kwestii kompetencji osób zatrudnionych w punktach konsultacyjnych pytaliśmy przede wszystkim o kategorie związane z Rozporządzeniem ministra zdrowia z 5 marca 1998 w sprawie lecznictwa odwykowego. Okazało się, że pracuje tu spora grupa specjalistów terapii uzależnień (ponad 300 osób), a jeszcze liczniejsi są instruktorzy terapii uzależnień (ponad 400). Jest też niemało absolwentów Studium Pomocy Psychologicznej oraz Programu Rozwoju Osobistego. Z różnych grup zawodowych najliczniejsi są pracownicy socjalni i pedagodzy, w tym nauczyciele (po prawie 500 osób) i psycholodzy (ponad 300).
Wśród obsady punktów konsultacyjnych wydzieliliśmy trzeźwiejących alkoholików - jest ich 350 i najwyraźniej to oni są instruktorami terapii uzależnień i absolwentami PRO. Nie wyodrębniliśmy niestety dwóch kategorii zawodowych: lekarzy i prawników, którzy w ten sposób trafili do bardzo licznej kategorii "inni" (ponad 700 osób). Prawdopodobnie znalazły się tam również osoby współuzależnione dyżurujące w punktach konsultacyjnych.

 Czy punkty konsultacyjne spełniają swoje zadania?
- Uważam, że ich kapitałem są kompetencje pracowników, myślę tu zwłaszcza o absolwentach STU. Z drugiej strony zastanawia mnie bardzo duża grupa tych trzeźwiejących alkoholików, którzy - poza doświadczeniem osobistym - nie posiadają specjalnego przygotowania do pomagania. Ta grupa ma ogromny potencjał, nie kwestionuję tego, ale należałoby zadbać o jej kompetencje. Zakładam, że ich przygotowanie jest coraz lepsze.
W celu ewentualnego podwyższania kwalifikacji osób pracujących w punktach konsultacyjnych warto byłoby może zorganizować specjalne szkolenia: po pierwsze - żeby podwyższyć ich umiejętności, po drugie - żeby poszerzyć ofertę tych punktów. Bylibyśmy bardzo zainteresowani tym, żeby znajdowały tam pomoc również ofiary przemocy, a może i sprawcy.
Dużym problemem jest moim zdaniem traktowanie przez niektóre samorządy punktu konsultacyjnego jako wizytówki, którą można zaprezentować na zewnątrz, ale która jednocześnie zwalnia od innych działań w sprawie dostępności lecznictwa odwykowego. Rozmawiałem ostatnio z osobą, która kieruje związkiem kilkudziesięciu gmin w centralnej Polsce i znowu usłyszałem, że powołanie punktu konsultacyjnego jest traktowane jako punkt honoru, jako osiągnięcie, którym warto się pochwalić. Niejednokrotnie samorządy mają poczucie, że ustawowe zadanie dostępności jest spełnione, bo mają w gminie punkt konsultacyjny - uważam takie podejście za zjawisko negatywne.

 Jaki jest stosunek PARPA do sytuacji związanej z punktami konsultacyjnymi?
- Na pewno bezsensowne i nierealistyczne byłoby odwracanie się od nich. Dlatego między innymi w naszych rekomendacjach dla samorządów w sprawie realizacji gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, które w tym roku przygotowaliśmy w nowej wersji, akcentujemy bardzo mocno, że punkty konsultacyjne nie są przeznaczone do samodzielnego prowadzenia terapii. Jednak wielu decydentów gminnych żywi takie przekonanie, dlatego bardzo jasno formułujemy zadania gmin i rekomendujemy w pierwszym rzędzie wspieranie profesjonalnych placówek lecznictwa odwykowego dostępnych dla mieszkańców gminy. Czyli nie ustawiamy się w opozycji do punktów konsultacyjnych, lecz staramy się zmienić punkt widzenia decydentów.
Nie chciałbym jednak, żeby te starania były odbierane jako działanie na niekorzyść punktów konsultacyjnych, a raczej jako wspierające: ich personel potrzebuje dodatkowych kompetencji i umiejętności, może też udałoby się poszerzenie oferty. Szansą na to mogłaby być również tegoroczna kampania "Dzieciństwo bez przemocy", gdyż będziemy się starali zachęcić decydentów przede wszystkim do tworzenia nowych miejsc, gdzie mogłyby znaleźć pomoc ofiary przemocy - dzieci, ale nie tylko one.

Rozmawiała Anna Dodziuk



logo-z-napisem-białe