Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

Krzywdzenie dzieci - wyniki badań w gminie Zawiercie

Bożena Gwizdek

Rok: 2002
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 6

Badania w gminie Zawiercie objęły 800 uczniów z 34 szóstych klas szkół podstawowych oraz pierwszych klas gimnazjów. Ich celem było uzyskanie informacji o skali zjawiska krzywdzenia dzieci. Przeprowadzono je metodą anonimowej ankiety audytoryjnej z pytaniami do krótkich historyjek, opisujących zdarzenia lub sytuacje przytrafiające się dzieciom. Zbadano także 250 profesjonalistów pracujących z dziećmi: lekarzy pediatrów, pedagogów szkolnych, pielęgniarek szkolnych, nauczycieli wychowania fizycznego, pracowników socjalnych, policjantów.
Badania uczniów obejmowały cztery kategorie złego traktowania dzieci w rodzinie:
1) krzywdzenie fizyczne opisywały historyjki Magdy i Grześka, opowiadające o częstym stosowaniu przez rodziców kar fizycznych oraz poważnym biciu dziecka, którego skutkiem są urazy ciała;
2) krzywdzenie emocjonalne opisywały historyjki trzech chłopców, dotyczące kolejno: nierealistycznych oczekiwań rodziców (sytuacja Adama), ich nadopiekuńczości (sytuacja Marka) oraz poniżania dziecka (sytuacja Piotrka);
3) nadużycia seksualne zostały przedstawione w dwóch historyjkach - o namawianiu dziecka do oglądania pornografii przez osobę dorosłą (sytuacja Maćka) oraz kontaktów cielesnych dziecka z dorosłym (sytuacja Kasi);
4) zaniedbywanie, zarówno emocjonalne, jak i materialne opisywały historyjki Ewy, Krzyśka, Agnieszki i Jacka.
Po każdej z historyjek badana młodzież odpowiadała na trzy pytania.
 Jak wielu dzieciom ich zdaniem zdarza się to, co bohaterowi historyjki?
 Czy badani znają w swoim otoczeniu dzieci będące w podobnej sytuacji jak bohater historyjki?
 Czy sytuacja rodzinna badanego ucznia jest zbliżona do sytuacji przedstawionej w historyjce? Czy zdarzyło mu się kiedykolwiek to, co bohaterowi historyjki?
Ponadto dzieci były pytane o ich nastawienie do kar fizycznych, postulowane i realne możliwości uzyskania pomocy przez dzieci źle traktowane w rodzinie oraz o zagrożenia ze strony nauczycieli i rówieśników w szkole. Autorami ankiety byli pracownicy naukowi Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Udział chłopców wśród badanych uczniów wynosił 46%, dziewcząt - 54%.
Uczniowie prawie w 60% odpowiedzieli, że czuli się zagrożeni lub zagubieni z powodu sytuacji bądź zdarzeń podobnych do opisanych w historyjkach, a 20% uznało, że nie miało się do kogo zwrócić o pomoc. Jako najsurowszą karę wymierzoną w domu uczniowie wskazali bicie, lanie pasem itp. Jednocześnie większość z nich zgadza się na stosowanie przez rodziców kar fizycznych w sytuacji, gdy dziecko pije alkohol (50%), pali papierosy (49%), okazuje rodzicom brak szacunku (45%), kradnie (46%), wagaruje (45%).
Blisko 1/4 badanych (w przypadku Magdy 25%, Grześka 31%) uważa, że co najmniej połowa dzieci jest bita przez rodziców w sposób opisany w historyjkach; połowa zna takie osoby w swoim otoczeniu, a 39% doświadczyło drastycznego bicia z sińcami i zadrapaniami. Do systematycznego bicia przez rodziców przyznało się 43% (19% w sposób bezpośredni i 23% pośredni).
Do doświadczenia różnych form krzywdzenia emocjonalnego przyznało się 62% badanej młodzieży. Zdaniem 37% co najmniej połowa dzieci doznaje poniżania ze strony rodziców, a 52% ma poczucie, że nie spełnia oczekiwań swoich rodziców - zdaniem tych nastolatków rodzice są z nich niezadowoleni i chcieliby, żeby ich dziecko było inne. O przeciążeniu obowiązkami domowymi mówi 21% dzieci, brak zainteresowania ze strony rodziców odczuwa 43%. Blisko 1/5 nastolatków uważa, że zaniedbywanie materialne dotyczy co najmniej połowy dzieci, również 1/5 przyznaje, że jest zaniedbywana.
Przekonanie, że dorośli namawiają więcej niż połowę dzieci do oglądania pornografii, żywi 13%; co najmniej jedną taką osobę, której się to zdarzyło, zna 34%, a blisko 1/4 przyznała, że zdarzyła im się taka sytuacja we własnym życiu, w tym 4.5% wielokrotnie. Osoby wykorzystywane seksualnie zna 4%, a 9% potwierdziło, że sytuacja dotykania ciała przez dorosłego dotyczy ich osobiście. Należy jednak dodać, że w grupie pytań o kontakty seksualne brakuje 4% odpowiedzi, co świadczy o tym, że wynik szacunkowy powinien być wyższy.

Doświadczenia profesjonalistów. Badanych - z których 84% stanowiły kobiety a 16% mężczyźni - pytano o ich własne doświadczenia zawodowe z różnymi formami krzywdzenia dzieci. Z przypadkami wykorzystywania seksualnego dzieci spotkało się w swojej pracy 12% badanych, z przemocą fizyczną wobec dzieci - 50%, z różnymi przejawami ich emocjonalnego krzywdzenia - 64%, z zaniedbywaniem - 70%. Największą ilość doświadczeń z krzywdzonymi dziećmi mieli pedagodzy szkolni, a następnie pracownicy socjalni. Odpowiedzi badanych na ten temat wyglądały tak:

W przypadku stwierdzenia, że dziecko jest krzywdzone, interwencję podejmowało 46% badanych, natomiast 10% przyznało, że nigdy nie interweniowało wiedząc o krzywdzie dziecka. Największa ilość badanych, czyli 10%, tłumaczy niepodejmowanie interwencji brakiem wiary w jej skuteczność.



logo-z-napisem-białe