Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

Pomoc społeczna i problemy alkoholowe

Beata Krzak

Rok: 2002
Czasopismo: Świat Problemów
Numer: 1

Jakie są możliwości pomocy społecznej w rozwiązywaniu problemów alkoholowych? Chodzi o próbę rozstrzygnięcia, na ile to właśnie pomoc społeczna jest powołana i przygotowana do przejmowania niektórych działań w tym obszarze, skoro istnieją placówki lecznicze, które w zakres swego działania mają wpisane konkretne zadania dotyczące problemów
alkoholowych, w szczególności terapię osób uzależnionych i ich rodzin.

W szerokim wachlarzu zadań realizowanych przez pomoc społeczną ma swoje miejsce również udzielanie pomocy osobom uzależnionym, co reguluje Ustawa o pomocy społecznej w art.3 pkt.9: "Pomocy społecznej na zasadach określonych w ustawie udziela się osobom i rodzinom, w szczególności z powodu: [...] alkoholizmu lub narkomanii [...]".
Po to, aby jasno określić związane z tym zadania, trzeba rozpoznać potrzeby społeczne, które są w niewystarczającym stopniu zaspokajane przez inne instytucje zajmujące się rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Z kolei informacje o tych potrzebach docierają w wyniku zgłoszenia się klienta do pracownika socjalnego. Osoba z problemem alkoholowym w pomocy społecznej wymaga równoczesnego podejmowania wobec niej wielu działań zmierzających do rozwiązania jej problemów, m.in.:
- zdrowotnych,
- bezrobocia,
- bezdomności,
- ubóstwa,
- deficytów umiejętności życiowych,
- uzależnienia lub współuzależnienia.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) w Katowicach powołał do życia Centrum Pomocy dla Osób Uzależnionych i Ich Rodzin w celu zapełnienia luki w sieci instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Na istotne zadania z tego zakresu, jakie ma realizować pomoc społeczna, wskazują doświadczenia zebrane przez okres czteroletniej działalności CPU.
 Profilaktyka i wczesne rozpoznawanie problemów alkoholowych oraz motywowanie do zaprzestania zachowań ryzykownych (picia alkoholu). Uważamy, że podopieczni pomocy społecznej - na przykład długotrwale bezrobotni, samotne matki, bezdomni - stanowią grupy ryzyka w obszarze problemów alkoholowych. Należałoby przyjąć zasadę obejmowania wszystkich osób z grup ryzyka działaniami profilaktycznymi. Są to:
- edukacja na temat zagrożenia uzależnieniem dla członków rodzin osób zgłaszających się po jakąkolwiek pomoc oraz diagnoza tego zagrożenia (na przykład za pomocą testu AUDIT);
- konieczność reagowania przez pomoc społeczną na spożywanie alkoholu przez podopiecznych (część z nich nie bierze pod uwagę, że aby uzyskać świadczenia, muszą zaprzestać używania alkoholu);
- edukacja podopiecznych w zakresie wiedzy o uzależnieniu lub współuzależnieniu i jego skutkach (na przykład żona powinna dowiedzieć się, że skutkiem picia alkoholu może być uzależnienie, a często też przemoc) oraz o możliwościach korzystania z pomocy.
 Zwiększanie motywacji osób z problemem alkoholowym do korzystania z pomocy psychologicznej i leczenia:
- przyjęcie zasady uzależnienia świadczeń pomocy społecznej od podejmowania przez podopiecznego działań zmierzających do rozwiązania swojego problemu alkoholowego.
 Usuwanie szkód zdrowotnych i psychicznych oraz zaburzeń funkcjonowania społecznego (na przykład w roli rodzicielskiej) spowodowanych nadużywaniem alkoholu:
- praca z całymi rodzinami;
- podejmowanie wczesnych działań diagnostycznych i kierowanie na leczenie;
- wsparcie dla osób leczących się oraz po leczeniu: program readaptacyjny, z którego korzystają podopieczni na różnych etapach rozwiązywania problemu alkoholowego oraz innych trudności osobistych i socjalnych;
- program dalszego wsparcia w niepodejmowaniu zachowań szkodliwych związanych z używaniem alkoholu i przemocą (współpraca z klubami abstynenta, uruchamianie grup wsparcia).
Aby realizować te zadania, MOPS w Katowicach zatrudnia konsultantów ds. uzależnień. Ze względu na specyfikę pomocy społecznej konieczne jest, aby dopasowali oni do tego swoje działanie, a nie przenosili bezpośrednio doświadczenie i wiedzę z placówek terapii uzależnień.
 W pracy konsultanta powinno obowiązywać ścisłe współdziałanie z pracownikiem socjalnym: wspólnie dokonywane wstępne rozpoznanie, diagnoza, plan pracy z całą rodziną. Ma on kierować się zasadą "blisko pracownika socjalnego i klienta".
 Konsultant powinien ściśle współpracować z placówkami i instytucjami ds. rozwiązywania problemów alkoholowych, jednocześnie unikając tendencji do ich zastępowania (stałe monitorowanie ofert i możliwości tych instytucji).
 Osoby zajmujące się pomaganiem w ramach MOPS powinny podejmować równoczesne działania dotyczące całokształtu funkcjonowania człowieka i jego problemów, bez czego ani problem alkoholowy nie zostanie rozwiązany, czyli podopieczny będzie dalej pił, ani nie zmieni on swojego funkcjonowania w innych obszarach (bezrobocie, zły stan zdrowia, niezaradność, coraz większe oczekiwania i roszczenia wobec pomocy społecznej).
 Wszyscy pracownicy zajmujący się udzielaniem różnych form pomocy podopiecznym z problemem alkoholowym - i konsultanci ds. uzależnień, i pracownicy socjalni - powinni stale korzystać ze szkoleń i superwizji.



logo-z-napisem-białe