Renata Durda

Miniony rok był bardzo ważny dla wszystkich zajmujących się przemocą
domową w Polsce. W lipcu Parlament RP uchwalił ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która weszła w życie w listopadzie 2005 roku.
Tym samym dołączyliśmy do krajów, które problem krzywdzenia w rodzinie podniosły do rangi ustawowych rozwiązań: od tak demokratycznych
jak Austria, po tak odległe jak Gruzja. Nowy akt prawny wzbudził wiele emocji
- poczynając od dyskusji parlamentarzystów w czasie uchwalania ustawy, kończąc na środowisku osób pomagających ofiarom przemocy.

Wiele było głosów krytycznych: od takich, które mówiły, że ustawa zbyt daleko ingeruje w życie rodziny, do stwierdzających, że nic nowego nie wnosi do istniejących już przepisów prawnych. Wiele też było entuzjazmu: oto mamy ustawę, która zebrała w jeden akt "pałętające" się po różnych kodeksach i ustawach zapisy dotyczące praw ofiar przemocy, mamy ustawę z "przemocą w rodzinie" w tytule.
I choć trudno nie czuć niedosytu, czytając "ustawę przemocową" - choćby z powodu braku możliwości izolacji sprawcy na etapie interwencji policji - to trudno także nie czuć satysfakcji, że po wielu latach zabiegów (zainicjowanych m.in. przez środowisko członków Ogólnopolskiego Porozumienia Osób, Instytucji i Organizacji Pomagających Ofiarom Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia") mamy ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. I każdy z członów tej nazwy wydaje się ważny: "przeciwdziałanie", bo nie tylko karanie, ale i zapobieganie; "przemoc", bo nie tylko kodeksowe "znęcanie się" i agresja fizyczna, ale też krzywdzenie psychiczne i zaniedbywanie; "rodzina", bo nie tylko wobec osób prawnie skoligaconych, ale w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej, czyli również prowadzących wspólne gospodarstwo domowe.
O drodze, którą środowiska osób pomagających ofiarom przemocy w rodzinie przeszły w ostatnim dziesięcioleciu rozmawialiśmy w gronie uczestników X Ogólnopolskiej Konferencji Przeciw Przemocy odbywającej się w tym roku pod hasłem "Od deklaracji do ustawy", co było odwołaniem do "Polskiej deklaracji w sprawie przeciwdziałania przemocy w rodzinie", uchwalonej przez uczestników II Ogólnopolskiej Konferencji w grudniu 1995 roku.
Konferencja ta była także uwieńczeniem dziesiątego roku istnienia Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" - jak zwykle roku intensywnej pracy, ale także wielu zmian: niemal w całości zmienił się zespół pracowników pogotowia, a w wielu zakresach także programy pracy.
Zrezygnowaliśmy z prowadzania w ramach naszej placówki programów edukacyjnych i korekcyjnych dla sprawców przemocy, uznając, że dla naszych klientek - ofiar przemocy niezwykle ważne jest, aby miejsce, do którego zwracają się po pomoc, jednoznacznie było rzecznikiem ich dobra. Osoby, które zgłaszają się do nas z chęcią pracy nad problemem stosowania przez siebie przemocy, kierowane są do nowo powstałej Poradni Psychoterapii i Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie (w Warszawie na ul. Belgijskiej), która prowadzi programy dla sprawców przemocy. Obydwa zespoły terapeutów współpracują w sprawach "wspólnych" rodzin.
Oczywistą konsekwencją takiej decyzji była także rezygnacja z prowadzenia programów terapii małżeńskiej czy terapii par. Wszyscy w zespole uważamy, że kryzys związany z wystąpieniem przemocy i realne zagrożenie zdrowia i życia, które w związku z tym istnieje, nie jest dobrym momentem do podejmowania terapii małżeńskiej. My zajmujemy się z naszymi klientkami problemem przemocy i jej skutków, terapię indywidualną czy rodzinną odkładając na inny moment i do innej placówki, do której kierujemy na zakończenie kontraktu z nami.
Ten sposób pracy i myślenia o misji naszej placówki pozwolił nam bardziej jednoznacznie sformułować cel naszej pracy i precyzyjnie określić zakładane rezultaty. Także nasze klientki dają wyraz swojemu zadowoleniu, mówiąc o zwiększeniu się poczucia bezpieczeństwa i komfortu w relacjach z konsultantami. W 2005 roku udzieliliśmy niemal 1300 konsultacji - psychologicznych, prawnych, socjalnych, wychowawczych, pedagogicznych i psychiatrycznych - ponad 400 klientom.
Wizytówką pogotowia od dziesięciu lat jest Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia". Posiadamy dwie linie telefoniczne: jedną 0-801-120-002 - dla klientów płatny jest tylko pierwszy impuls (są okresy, gdy pod tym numerem funkcjonują dwie linie telefoniczne) i drugą 0-22-666-00-60 - pełnopłatną dla osób dzwoniących. Pogotowie dysponuje aktualną komputerową bazą danych o placówkach i osobach pomagających w przypadkach przemocy w rodzinie, cały rok pracowaliśmy nad jej aktualizacją. Pracownicy i konsultanci telefoniczni "Niebieskiej Linii" podejmują interwencje w sprawach zgłaszanych przez osoby dzwoniące, przede wszystkim mobilizując do działania lokalne służby lub tworząc koalicje różnych instytucji zobligowanych do reagowania w sprawie przemocy domowej.
W roku 2005 w ramach poradni telefonicznej przeprowadzono 11 751 rozmów: w 61% rozmowy dotyczące przemocy inicjowane były przez ofiary (w 98% przypadków kobiety). W sprawach zgłaszanych do poradni telefonicznej podjęto w 2005 roku 167 interwencji, w tym 121 dotyczyło spraw dzieci.
Najbardziej dynamicznie rozwijającą się formą pomocy jest poradnia on-line - w naturalny sposób korzystanie z poczty elektronicznej jest uzupełnieniem pracy poradni telefonicznej. W 2005 roku odpowiedzieliśmy na ponad 1800 e-maili z prośbą o informację, interwencję czy wsparcie w sytuacjach związanych z przemocą. W przeważającej części nadawcami listów były ofiary przemocy domowej, w ponad 1/3 przypadków - jej świadkowie. Dla młodych ludzi, korzystających z Internetu w wielu ważnych sprawach życiowych, ta droga kontaktu i poszukiwania rozwiązania swoich problemów jest naturalna, bezpieczna i atrakcyjna. My, jako pomagający, wciąż uczymy się możliwości, jakie ona daje, i ograniczeń, z którymi trzeba się zmierzyć.
Poza funkcją konsultacyjno-interwencyjną pogotowie działa także na polu edukacji publicznej. W tym celu od siedmiu lat wydaje dwumiesięcznik "Niebieska Linia" i prowadzi stronę internetową (www.niebieskalinia.pl), która w 2005 roku została gruntownie przebudowana i zmieniła wygląd, co zwiększyło o ponad 30% jej oglądalność. W 2005 roku stronę www zawierającą kompendium wiedzy o przemocy w rodzinie, przydatne informacje prawne oraz bieżące informacje dla członków Ogólnopolskiego Porozumienia Osób, Instytucji i Organizacji Pomagających Ofiarom Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia", odwiedziło ponad 190 tysięcy internautów. Od maja 2001 roku prowadzona jest lista dyskusyjna dla tych, którzy profesjonalnie zajmują się pomaganiem osobom doznającym przemocy domowej. Pod koniec 2005 roku miała ona 73 uczestników. Na koniec 2005 roku uruchomiliśmy także internetowe "forum poświęcono przemocy w rodzinie", na którym wypowiadać się mogą wszyscy internauci zainteresowani tym problemem, uzyskaniem praktycznych informacji i wsparcia w sytuacjach kryzysowych.
Nieustająco także trwa szkolenie pracowników różnych służb w ramach Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie według odświeżonego programu, stworzonego przez zespól pod kierunkiem dr Sylwii Kluczyńskiej, kierowniczki studium. Realizujemy także na zaproszenie środowisk lokalnych szkolenia poświęcone przeciwdziałaniu przemocy, pracy z ofiarami przemocy i tworzeniu lokalnych systemów pomocy dla rodzin, w których występuje przemoc.
Plany na 2006 rok są jeszcze bardziej intensywne: ze środków pozyskanych z Funduszu Współpracy PHARE będziemy budować "Niebieską Sieć" liderów regionalnych Porozumienia "Niebieska Linia" - zapraszamy wszystkich chętnych do współpracy. Pracujemy też nad programem przeciwdziałania przemocy wobec osób starszych i uczestniczymy w projekcie tworzenia międzynarodowych narzędzi do badań wiktymizacji ofiar. Dużo pracy "u podstaw" i dużo pracy nad standaryzowaniem usług oraz nad tworzeniem nowych projektów. W tym roku również nie ma czasu odpoczywać po intensywnym ubiegłorocznym biegu.
Innymi słowy - sukces! A że ojców (i matek) sukcesu jest zwykle wielu, więc i tym razem wymienię ich po imieniu: Piotr Antoniak (zastępca kierownika pogotowia do spraw klinicznych), Joanna Burek (sekretarz redakcji pisma "Niebieska Linia"), Monika Czyżewska, Bożena Długosz, Lucyna Gromulska, Sylwia Kluczyńska, Dorota Kozieł, Małgorzata Łojkowska, Dorota Sasal, Norbert Staręga, Anna Szymczak i autorka niniejszego, która ma przyjemność pełnić funkcję kierownika pogotowia.