Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

"Niebieskie Karty" w pomocy społecznej

Katarzyna Michalska

Rok: 2003
Czasopismo: Niebieska Linia
Numer: 1

W listopadzie 2002 roku Departament Pomocy Społecznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej na podstawie danych z Wydziałów Polityki Społecznej Urzędów Wojewódzkich opracował raport na temat czteroletnich doświadczeń związanych ze stosowaniem procedury interwencji w sprawach przemocy w rodzinie "Niebieskie Karty“ przez ośrodki pomocy społecznej.

Na pytanie dotyczące stosowania procedury "Niebieskie Karty" odpowiedziały 2204 ośrodki pomocy społecznej (na 2493 w kraju). Dziewięćset dziewiećdziesiąt trzy z nich (45%) potwierdziło, że wykorzystuje procedurę. Z analizy przesłanej do PARPA przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wynika, że na pierwszym miejscu pod względem stosowania procedury jest województwo opolskie - wszystkie ośrodki pomocy społecznej deklarują posługiwanie się procedurą i dokumentacją. Na kolejnych miejscach znajdują się: warmińsko-mazurskie (91%), zachodnio-pomorskie (71%), śląskie (69%), kujawsko-pomorskie (69%), pomorskie (60%), wielkopolskie (55%), dolnośląskie (51%), małopolskie (43%), podkarpackie (37%), lubelskie (33%), świętokrzyskie (31%), mazowieckie (29%), podlaskie (25%), lubuskie (20%) i łódzkie (9%).
Placówki, które deklarują stosowanie procedury uważają, że formularz "Pomoc społeczna - Niebieska Karta" jest ważnym dokumentem rejestrującym przypadki przemocy domowej, a uruchomienie procedury pozwala na postawienie diagnozy i ułożenie planu pomocy rodzinie. Ośrodki pomocy społecznej podejmują działania w ramach procedury w dwóch przypadkach: gdy w czasie rozpoznawania środowiska lub innych czynności zawodowych uzyskają informację o stosowaniu przemocy lub gdy taką informację przekaże im policja.
W obydwu przypadkach pracownicy socjalni oferują swoim klientom (w zależności od potrzeb rodziny) prace socjalną, specjalistyczne poradnictwo, pomoc finansową i materialną, możliwość pobytu w ośrodku interwencji kryzysowej. Zdarza się również, że zwracają się do policji z prośbą o podjęcie działań prewencyjnych wobec sprawców przemocy.
Prawie wszystkie ośrodki pomocy społecznej deklarują ścisłą współpracę z gminnymi komisjami rozwiązywania problemów alkoholowych i punktami konsultacyjnymi dla ofiar przemocy domowej.
1213 badanych jednostek pomocy społecznej (55%) nie stosuje procedury "Niebieskie Karty. Większość z nich twierdzi jednak, że mimo tego, iż nie wypełniają dokumentacji, to udzielana przez nich pomoc jest wszechstronna i uwzględnia wszystkie potrzeby członków rodzin, w których występuje przemoc. Inni natomiast wskazują na brak regulacji prawnych dotyczących wprowadzenia "Niebieskich Kart" jako załącznika do wywiadu środowiskowego. Najbardziej niepokojący jest fakt, że niektóre ośrodki pomocy społecznej podają, że na ich terenie nie zachodzi konieczność stosowania procedury "Niebieskie Karty" - świadczyć to może o nieznajomości zjawiska i jego skali.

Współpraca z policją
W większości gmin współpraca ośrodków pomocy społecznej z policją oceniana jest pozytywnie i prowadzona jest na bieżąco. Zwykle polega ona na:
• wspólnych interwencjach, analizowaniu sytuacji rodzin i planowaniu pomocy;
• wymianie informacji;
• stałym kontakcie z dzielnicowymi;
• organizowaniu wspólnych szkoleń i spotkań służących wypracowaniu procedur w celu ograniczenia zjawiska przemocy;
• zapewnianiu przez policjantów ochrony pracowników socjalnych podczas wizyt domowych.
W niektórych gminach (brak danych ilościowych) wskazywano jednak na brak współpracy z powodu niezrozumienia założeń procedury "Niebieskie Karty" oraz na nieznajomość kompetencji służb.
Najczęściej zgłaszane problemy
Z analizy wynika, że pracownikom socjalnym utrudniają pracę m. in.:
• obawy ofiar przemocy przed sprawcą i ich wycofywanie się ze współpracy ze służbami;
• nieefektywność pracy wymiaru sprawiedliwości (długie procedury sądowe, umarzanie spraw, brak nadzoru kuratorskiego);
• brak możliwości skutecznej izolacji sprawców od ofiar przemocy;
• brak ośrodków szybkiej interwencji (głównie w małych miastach);
• brak specjalistycznych szkoleń dotyczących procedury "Niebieskie Karty";
• zła współpraca służb lub jej brak;
• zbyt obszerna dokumentacja "Pomoc społeczna-Niebieska Karta";
• brak oferty pomocowej/terapeutycznej dla ofiar przemocy w małych gminach.
Postulaty
Ośrodki pomocy społecznej zwracały uwagę na następujące potrzeby:
• ustanowienie regulacji prawnych dotyczących procedury natychmiastowego odizolowania sprawców przemocy od ofiar;
• tworzenie lokalnych koalicji na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
• prowadzenie interdyscyplinarnych szkoleń służących poznaniu wzajemnych kompetencji i zacieśnianiu współpracy;
• stworzenie rozwiązań legislacyjnych pozwalających na włączenie dokumentacji "Niebieska Karta" jako załącznika do wywiadu środowiskowego i obligatoryjne stosowanie tej procedury;
• uproszczenie i skrócenie dokumentacji;
• nadanie formularzom "Niebieskie Karty" mocy dokumentu dowodowego w sprawach sądowych;
• prowadzenie kampanii edukacyjnych na temat istniejących możliwości przeciwdziałania przemocy w rodzinie;
• zwiększenie liczby placówek udzielających pomocy ofiarom przemocy domowej.
Podsumowując, należy stwierdzić, że w Polsce brakuje jednolitej praktyki stosowania procedury interwencji pracowników socjalnych w sprawach przemocy domowej "Niebieskie Karty", ale jednocześnie należy podkreślić, że w ostatnich latach znacznie wzrósł poziom wiedzy pracowników ośrodków pomocy społecznej na temat zjawiska przemocy w rodzinie i możliwości jej przeciwdziałania.

Opracowano na podstawie ekpertyzy Departamentu Pomocy Społecznej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.



logo-z-napisem-białe