Adrianna Staręga

Na świecie żyje obecnie około 600 mln ludzi mających 60 lub więcej lat. Liczba ta podwoi się do 2025 roku, a w 2050 roku świat będzie zamieszkiwało 2 mld osób starszych.

Najszybciej powiększającą się populacją w krajach rozwiniętych są osoby mające 80 lub więcej lat. Kobiety żyją dłużej niż mężczyźni praktycznie we wszystkich społeczeństwach; wskutek tego w populacji osób w bardzo podeszłym wieku stosunek kobiet do mężczyzn osiąga wartość 2:1.

Niebezpieczna starość
Zapobieganie przemocy wobec osób starszych jest bardzo ważnym zagadnieniem w starzejącym się świecie, chociaż dopiero w ostatnich latach zjawisko to zaczęło być postrzegane jako ogólnoświatowy problem. W kwietniu 2002 roku, w Madrycie, wszystkie kraje ONZ przyjęły dokument pod nazwą United Nation International Plan of Action, w którym jasno podkreśla się wagę zapobiegania temu problemowi i wskazuje, że ochrona osób starszych przed przemocą należy do Uniwersalnych Praw Człowieka.

Przemoc wobec osób starszych może być zdefiniowana jako pojedyncze lub powtarzające się działanie, lub brak odpowiedniego działania, występujące w jakiejkolwiek relacji, w której oczekuje się zaufania, a która powoduje krzywdę bądź cierpienie osoby starszej. Może ona przybierać różne formy: przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, finansowej, a także formę intencjonalnego lub nieintencjonalnego zaniedbania (definicja podana za The Toronto Declaration on the Prevention of Elder Abuse).

Aby w pełni zrozumieć zjawisko przemocy wobec osób starszych należy uwzględnić: kulturowy kontekst jego występowania, różnice związane z postrzeganiem ról damsko-męskich w danej społeczności oraz grupy starszych osób, które w szczególny sposób narażone są na przemoc - np. osoby w bardzo podeszłym wieku, z funkcjonalnym upośledzeniem, kobiety czy osoby biedne.

We wspomnianej wcześniej deklaracji zwraca się uwagę na kilka istotnych zagadnień związanych ze zjawiskiem przemocy wobec osób starszych:

· Brak reakcji w przypadku rozpoznania przemocy wobec osób starszych jest często spowodowany brakiem odpowiednich narzędzi prawnych.

· Zapobieganie przemocy wobec osób starszych wymaga zaangażowania wielu środowisk społecznych.

· Pracownicy służby zdrowia pierwszego kontaktu odgrywają zasadniczą rolę w reagowaniu na przemoc wobec osób starszych - choć, paradoksalnie, to oni często nie rozpoznają tych przypadków.

· Edukacja i rozpowszechnianie informacji za pośrednictwem mediów mają istotne znaczenie w przeciwdziałaniu przemocy wobec osób starszych - dotyczy to zarówno edukacji profesjonalistów, jak i całego społeczeństwa (przełamywanie tabu i obalanie stereotypów istniejących w stosunku do ludzi starszych).

· Przemoc wobec osób starszych jest problemem uniwersalnym. Badania pokazują, że występuje ona zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.

· Sprawca przemocy jest najczęściej znany ofierze - najwięcej przypadków przemocy ma miejsce w środowisku rodzinnym. Często osoby starsze doświadczają przemocy także ze strony przedstawicieli służb, które są zobowiązane opiekować się nimi.

Przemoc wobec osób starszych w USA
Jak podaje amerykańska organizacja Physicians for a Violence-Free Society, między 1986 a 1996 rokiem w USA nastąpił 150-procentowy wzrost odnotowanych przypadków przemocy domowej wobec osób starszych. W tym samym czasie populacja osób starszych wzrosła tylko o 10%.

Ogólnokrajowe badania przeprowadzone w 1996 roku w USA, pokazały, że:

· Rocznie ponad 550 tys. osób w wieku 60 lub więcej lat doświadcza przemocy, zaniedbania lub samozaniedbania.

· Specjaliści szacują, że prawie cztery razy więcej incydentów przemocy, zaniedbania lub samozaniedbania nie zostało zgłoszonych.

· Ocenia się, że w 1996 roku około 1,1 mln osób starszych stało się ofiarami różnego typu przemocy domowej.

· Osoby, które mają 80 lub więcej lat, były ofiarami przemocy bądź zaniedbania 3 razy częściej niż osoby z całej populacji ludzi starszych.

· W 90% przypadków stosowania przemocy wobec osób starszych sprawcami tych czynów byli członkowie rodziny. Dwie trzecie sprawców to dorosłe dzieci lub małżonkowie ofiary.

Inne amerykańskie badania pokazują, że:
· Kobiety stanowią 68,3% ofiar przemocy wśród osób starszych (National Center on Elder Abuse, 1994).

· Zaniedbanie jest najbardziej typową formą przemocy wobec osób starszych (55%). Kolejne miejsce zajmują: przemoc fizyczna (14,6% przypadków), wykorzystywanie finansowe (12,3%), przemoc emocjonalna (7,7%), seksualna (0,3%) (National Center on Elder Abuse, 1996).

· 64% wszystkich zgłoszeń dotyczących przemocy wobec osób starszych w 1996 roku zostało potwierdzonych w trakcie dochodzenia.

· Tylko część przypadków przemocy domowej wobec osób starszych jest zgłaszanych odpowiednim władzom.

· W 47,3% potwierdzonych przypadków stosowania przemocy wobec osób starszych sprawcami były dorosłe dzieci, w 19,3% byli to małżonkowie, w 8,6% wnuczkowie, a w 8,8% inni krewni.

· W 1996 roku 22,5% wszystkich zgłoszeń przypadków przemocy domowej wobec osób starszych pochodziło od lekarzy oraz innych pracowników służby zdrowia, 15,1% od pracowników innych służb; 16,3% od członków rodziny, pozostałe zgłoszenia pochodziły od policji, przyjaciół, sąsiadów, duchownych, banków lub firm.


Artykuł przygotowano na podstawie:

http://www.who.int/hpr/ageing;

http://www.who.int/hpr/ageing/TorontoDeclarationEnglish.pdf;

http://www.who.int/hpr/ageing/elderabuse.htm -The Toronto Declaration on the Prevention of Elder Abuse;

http://www.pvs.org/elder.shtml Physicians for a Violence-Free Society;

http://www.mt-hotline.org/elderabuse.htm;

http://www.Pacificinstitute-europe.org/old_p.html.

Warto również zajrzeć na strony:

http://www.who.int/hpr/ageing/elderabuse.htm

http://www.helpage.org/

http://www.aoa.gov

http://www.aoa.gov/abuse/report/default.htm

http://www.elderabusecenter.org

//www.onpea.org

http://www.elderabuse.org.uk/

http://www.mun.ca/elderabuse/