Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

Mediacje rodzinne w Kanadzie

Adrianna Staręga

Rok: 2003
Czasopismo: Niebieska Linia
Numer: 2


Mediacja zakłada, że strony uczestniczące w tym procesie są na równych pozycjach negocjacyjnych.


Sposób prowadzenia mediacji rodzinnych w finansowanych przez rząd kanadyjski ośrodkach mediacyjnych, które istnieją przy sądach rodzinnych, regulują wytyczne prokuratora generalnego zawarte w dokumencie "Policies for Government-Founded Mediation Services at the Family Court". Zgodnie z nimi główną zasadą funkcjonowania takich ośrodków jest szukanie alternatywnych rozwiązań sporów, czyli stosowanie np. mediacji. Wszystkie ośrodki mediacji rodzinnej, istniejące przy sądach i finansowane przez rząd, funkcjonują zgodnie z tą samą polityką, zasadami i praktyką.
Mediacja w sprawach rodzinnych jest dobrowolna i opiera się na mechanizmie rozwiązywania sporów bez walki. Klientom towarzyszy bezstronny, profesjonalnie wyszkolony mediator, który pomaga osiągnąć porozumienie. Mediacja jest techniką mającą na celu ułatwianie, a nie doradzanie. Sam mediator spełnia rolę pomocniczą - asystuje stronom w wypracowaniu własnych rozwiązań. Mediacji mogą podlegać sprawy związane z opieką nad dzieckiem, dotyczące ustalenia kontaktów z dzieckiem, alimentów itp.

Kto może być mediatorem?

Mediatorem rodzinnym może zostać osoba posiadająca co najmniej kwalifikacje porównywalne do "praktykującego mediatora", czyli zgodne z wytycznymi the Ontario Association for Family Mediation (OAFM) - stowarzyszenia zajmującego się mediacją rodzinną. Oznacza to, że powinna ona posiadać profesjonalne wykształcenie, mieć za sobą minimum 60 godzin szkolenia w mediacjach rodzinnych (podstawowy i zaawansowany kurs umiejętności) oraz 100 godzin superwizji i/lub co najmniej 5 spraw na swoim koncie, które zakończyły się osiągnięciem przez strony porozumienia. W praktyce mediatorami zwykle są pracownicy społeczni, prawnicy, psycholodzy lub inni profesjonaliści.
W wytycznych dotyczących funkcjonowania ośrodków mediacyjnych przy sądach rodzinnych zawarto także wymóg, że każdy taki ośrodek powinien mieć system monitorowania jakości usług. Ma to zapewnić wysoką jakość świadczonych usług i odpowiedni system sprawdzania, szkolenia i weryfikowania pracy mediatorów. System musi tworzyć możliwość zarówno monitorowania indywidualnych przypadków, jak i regularnych wspólnych spotkań mediatorów dla konsultacji prowadzonych spraw. Każdy ośrodek mediacyjny musi posiadać przynajmniej jednego mediatora nadzorującego, odpowiedzialnego za to, aby system kontroli jakości usług był stosowany ściśle według wypracowanych zasad.
Selekcja

Nie wszystkie sprawy przyjmowane są do mediacji. Każda poprzedzona jest badaniem, czy w jej przypadku stosowne jest podjęcie mediacji. Przed zaakceptowaniem sprawy do mediacji mediator powinien sprawdzić następujące kwestie:
czy obie strony są zdolne do prowadzenia mediacji;
czy żadna ze stron lub dzieci nie ucierpią z powodu mediacji;
czy decyzja o skorzystaniu z mediacji została podjęta dobrowolnie przez obie strony;
czy można zapobiec nierównemu rozłożeniu sił w negocjacjach, tak, by zapewnić równowagę i proceduralną sprawiedliwość;
czy strony są psychicznie przygotowane do uczestniczenia w mediacji;
czy sprawa skierowana do mediacji nie przerasta wiedzy i kompetencji mediatora.
Mediatorzy muszą mieć duże doświadczenie w zakresie stosowania mediacji w konkretnych przypadkach. Jako ogólną zasadę podaje się, że około 2 godziny to wystarczający czas do przeprowadzenia wstępnej rozmowy, stanowiącej podstawę do podjęcia decyzji o zastosowaniu mediacji.
Sprawiedliwość procesu mediacji wymaga, by zarówno sąd, jak i mediatorzy chronili praw stron i możliwości podejmowania przez nie wolnych i świadomych wyborów dotyczących tego, czy i jak chcą rozstrzygnąć swoją sprawę. Klient musi wiedzieć, że decyzja o nieuczestniczeniu w mediacji nie będzie miała żadnego wpływu na jego sprawę.
Sprawy dotyczące przemocy w rodzinie

Mediacja zakłada, że strony uczestniczące w tym procesie są na równych pozycjach negocjacyjnych. W przypadkach występowania przemocy w rodzinie czy nadużycia, gdzie występuje oczywisty brak równowagi pomiędzy małżonkami, uwzględnia się fakt, że mediacja może nie tylko doprowadzić do niesprawiedliwych ocen, ale także podtrzymywać kontrolę jednej ze stron nad drugą i potencjalnie wystawić osobę w gorszym położeniu na niebezpieczeństwo. W związku z tym zaleca się, by mediator bardzo dokładnie sprawdzał, czy wystąpiła przemoc/nadużycie bądź przewaga sił czy zastraszanie. Jest to część procesu selekcji, mającej pokazać, czy sprawa jest odpowiednia do mediacji. W przypadku braku ujawnienia we wstępnej fazie mediacji problemu przemocy w rodzinie czy innego nadużycia, mediator powinien stałe monitorować taką ewentualność w trakcie procesu mediacji. Bezpieczeństwo klientów powinno stać na pierwszym miejscu. Bez względu na to, czy problem przemocy w rodzinie lub nadużycie są rozpoznane na początku czy w późniejszym etapie mediacji, mediator jest obowiązany udzielić ofiarom przemocy wsparcia dla ujawnienia tego faktu i zalecić uzyskanie niezależnej porady prawnej oraz zachęcać do zbadania możliwości skorzystania z prawnych sposobów ochrony i dostarczyć informacji o społecznych zasobach pomocy klientowi i jego dzieciom.
Być czujnym

Mediator ma za zadanie chronić interesy prawne klienta. Powinien umieć ocenić, czy strony posiadają wystarczającą wiedzę na temat prawnych możliwości porozumienia się. Mediatorzy powinni dobrze rozumieć zasady prawne związane z obszarem ich mediacji.
Zaleca się, aby mediatorzy nie będący prawnikami, mieli zapewniony dostęp i regularne konsultacje z doświadczonymi prawnikami i innymi ekspertami prawa rodzinnego w takim stopniu, w jakim jest to konieczne.
Udział prawników

Od wszystkich służb mediacyjnych wymaga się elastycznego podejścia do udziału prawników w procesie mediacji. Mediatorzy powinni pozostawać w bliskim kontakcie z adwokatami stron i angażować ich w proces mediacji, odpowiednio do istniejących potrzeb. Prawnicy mogą być np. zaproszeni do uczestniczenia w sesji mediacyjnej ze swoimi klientami, aby pomóc wyrównać siły stron w negocjacjach, gdy jedna z nich jest "słabsza" lub gdy mediacja dotyczy złożonych prawnie spraw, czy też, aby pomóc stronom wyjść z impasu.
Ośrodki mediacyjne powinny mieścić się w sądach rodzinnych lub w ich najbliższej okolicy. Taka lokalizacja ułatwia z pewnością komunikację wśród sędziów, prawników i mediatorów, zwiększa dostępność dla klientów, powoduje także, że usługi mediacyjne będą dobrze zintegrowane z systemem sprawiedliwości.
Za mediacje odbywające się poza sądem, pobierane są opłaty, naliczane zgodnie z obowiązującymi stawkami, które uwzględniają wysokość dochodu i liczbę osób pozostających na utrzymaniu klienta.
A.S.

Opracowano na podstawie:
Ministry of the Attorney General - Policies for Government-Founded Mediation Services at the Family Court
http://www.attorneygeneral.jus.gov.on.ca/english/family/policies.asp
Ministry of the Attorney General - Family Mediation Services
http://www.attorneygeneral.jus.gov.on.ca/english/family/mediation.asp






logo-z-napisem-białe