Katarzyna Michalska

Kampania "Dzieciństwo bez przemocy" zbliża się do finału, spróbujmy więc podjąć pierwsze próby jej podsumowania. Jakie przyniosła efekty i jakie rozbudziła nadzieje?

Oficjalne rozpoczęcie kampanii miało miejsce 20 marca 2001 roku w Pałacu Prezydenckim (wydarzenie to opisaliśmy w numerze 2/13/2001 "Niebieskiej Linii"). Wtedy to odbyła się konferencja z udziałem pani prezydentowej Jolanty Kwaśniewskiej, minister Barbary Labudy, Rzecznika Praw Dziecka, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz instytucji i organizacji, które w Polsce zajmują się pomocą dzieciom krzywdzonym.
Podczas konferencji zawiązana została koalicja na rzecz kampanii "Dzieciństwo bez przemocy", do której pierwsze swój akces zgłosiły pani Jolanta Kwaśniewska i Barbara Labuda. Obecnie koalicja liczy ponad 800 osób i instytucji.
Przypomnę, że kampania "Dzieciństwo bez przemocy" zaadresowana została do przedstawicieli służb i instytucji pracujących z dziećmi krzywdzonymi, do przedstawicieli władz lokalnych, rodziców i opinii publicznej. Celem jej było przede wszystkim zwiększenie społecznego zaangażowania w sprawy przeciwdziałania przemocy wobec dzieci poprzez: edukację społeczną, promocję pozytywnych rozwiązań związanych z przeciwdziałaniem przemocy wobec dzieci, motywowanie społeczności lokalnych do podejmowania działań na rzecz dzieci krzywdzonych i ich rodzin, a także ulepszanie systemu pomocy rodzinom w celu rozwijania umiejętności i postaw rodzicielskich.


Ambasadorzy


Do realizacji wszystkich tych celów organizatorzy kampanii - tj. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Fundacja "Dzieci Niczyje" i Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" - zaprosili blisko 550 osób, które zostały "ambasadorami kampanii". W większości byli to absolwenci Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, członkowie Ogólnopolskiego Porozumienia Osób i Organizacji Pomagających Ofiarom Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia", a także pracownicy świetlic socjoterapeutycznych i realizatorzy programów profilaktycznych dla młodzieży. Osoby te, przeszkolone i zaopatrzone w materiały (plakaty, ulotki, kasety wideo), przygotowywały i prowadziły debaty lokalne - narady i konferencje - z udziałem władz lokalnych, przedstawicieli służb i instytucji, organizacji pozarządowych i mediów. Spotkania te miały służyć określeniu i podjęciu konkretnych działań na rzecz pomocy dzieciom krzywdzonym i zaniedbywanym przez najbliższych.


Jak przebiegały debaty


Pierwotnie organizatorzy kampanii i jej ambasadorzy zakładali, że realizacja debat lokalnych zakończy się we wrześniu bieżącego roku. Tymczasem, ze względu na zróżnicowaną sytuację polityczno-ekonomiczną w gminach oraz ograniczone możliwości organizacyjne, debaty te będą prowadzone będą jeszcze w grudniu. Obecnie do biura kampanii wpłynęło od ambasadorów ponad 170 informacji zawierających sprawozdania i opisy lokalnych przedsięwzięć podejmowanych w ramach kampanii (sprawozdania z debat znajdują się na stronie internetowej: www.przemoc.com.pl).
Większość debat realizowano według zaproponowanego podczas szkoleń schematu: krótkie wystąpienia ekspertów, którzy mówili o zjawisku przemocy wobec dzieci, prezentowali lokalne diagnozy dotyczące skali tego zjawiska, emisja filmu wideo pt. "Dzieciństwo bez przemocy". Następnie odbywała się dyskusja, która miała doprowadzić do sformułowania wniosków i podjęcia konkretnych decyzji mających pomóc dzieciom - ofiarom przemocy i zaniedbania ze strony rodziców. Zwykle decydowano się na stworzenie miejsca, w którym mogłyby one uzyskać doraźną pomoc - głównie dotyczyło to punktów konsultacyjnych, ale również ośrodków interwencji kryzysowej, świetlic socjoterapeutycznych, bezpiecznych miejsc do przesłuchań dzieci ofiar i świadków przemocy w rodzinie. Wielokrotnie zgłaszano również potrzebę uruchomienia szkoleń dla służb, których pracownicy w ramach swoich obowiązków mieliby kontakt z dziećmi krzywdzonymi i zaniedbywanymi. W ramach prowadzenia szerokiej edukacji społecznej proponowano także warsztaty, podczas których rodzice uczyliby się zasad konstruktywnego rodzicielstwa. Postulat edukacji społecznej był częściowo realizowany właśnie podczas debat.


Co się nie udało


Zdarzało się - niestety dość często - że do uczestnictwa w debatach zaproszane były dzieci i młodzież. Organizowano dla nich mikroedukację na temat zjawiska przemocy domowej, konkursy plastyczne i poetyckie, quizy itp. Zapominano, że adresatami kampanii mają być wyłącznie osoby dorosłe. Do programu debaty wprowadzano także problematykę związaną z przemocą rówieśniczą, przemocą w szkole, w relacjach nauczyciel-uczeń, różnego rodzaju traumami. Gdzieś w tym wszystkim główny temat kampanii - pomoc dzieciom krzywdzonym i zaniedbywanym przez najbliższych - został sprowadzany do minimum, a czasem nawet bywał pomijany. Być może był on zbyt trudny, a może po prostu za mały akcent położono podczas szkoleń na sposób przeprowadzenia debat.


Kampania w mediach i reklamie


Oprócz decydentów i przedstawicieli służb i organizacji w spotkaniach brały udział również lokalne media. Na podstawie analizy sprawozdań z debat można stwierdzić, że ambasadorzy kampanii nawiązali współpracę z redakcjami 87 gazet, 36 rozgłośni radiowych i 26 stacji telewizyjnych (blisko 1/3 ambasadorów nie podała informacji o tym, czy udało im się nawiązać współpracę z mediami). Niezależnie od tych działań w kampanię "Dzieciństwo bez przemocy" zaangażowały się 44 tygodniki i dzienniki centralne, 113 stacji radiowych oraz telewizje: TVP program I i II, Polsat, TVN, RTL7, TV4. Stało się tak dzięki współpracy z agencją reklamową McCann Erickson Polska, która na zasadach non profit zaoferowała kreację i przygotowanie wizualnej części kampanii - plakatów, billboardów, spotów telewizyjnych i dwóch spotów radiowych.
Wszystkie materiały do tzw. reklamy zewnętrznej łączyła postać ośmioletniej dziewczynki, która rewelacyjnie zagrała w spocie telewizyjnym pt. "Psychodrama". Następnie jej twarz pojawiła się na plakatach z "Litanią" ("Szanuj mnie, żebym szanowała innych (...) kochaj mnie, żebym umiała kochać") i na billboardzie z napisem: "Tysiące polskich dzieci są ofiarami przemocy w domu. Nie bądź obojętny wobec ich cierpienia". Przygotowano 1500 billboardów o wymiarach 5,04 m x 2,38 m, z których prawie 1000 zawisło na ulicach polskich miast. Na przystankach autobusowych i tramwajowych rozklejany był plakat "Litania" (o wymiarach 1,2 m x 1,8 m). Wydrukowano go w liczbie 3300 egzemplarzy, z których wszystkie zostały wykorzystane w czasie trwania kampanii. Na potrzeby kampanii plakat ten o formacie A-1 i formacie A-4 wydrukowano także w liczbie 20 tysięcy sztuk.
W czasie trwania kampanii jej organizatorzy nawiązali współpracę z Wydawnictwem "Edipresse". Włączyło się ono w nurt przeciwdziałania przemocy wobec dzieci poprzez przygotowanie plakatów i billbordów oraz zamieszczanie na łamach swoich czasopism ("Mamo, to ja", "Twoje dziecko", "Przyjaciółka") artykułów poświęconych tej problematyce.
Bardzo mocno w kampanię "Dzieciństwo bez przemocy" zaangażował się inny miesięcznik dla młodych rodziców pt. "Dziecko". Na łamach tego pisma oraz na stronach internetowych (www.edziecko.pl) znalazły się materiały dotyczące profilaktyki przemocy wobec dzieci, sposobów kształtowania konstruktywnych postaw rodzicielskich, toczyła się też burzliwa dyskusja pod hasłem "Bić czy nie bić?"


Plony, plony...


Trudno w tej chwili mówić o końcowych efektach kampanii. Na pewno została ona zauważona. Świadczą o tym zarówno informacje spływające do biura kampanii od jej adresatów, jak i nagrody przyznane kampanii oraz jej organizatorom. O jednej z nich - nagrodzie mediów "NIPTEL 2001" pisaliśmy w "Niebieskiej Linii" (nr 5/2001). Drugie wyróżnienie kampania "Dzieciństwo bez przemocy" otrzymała podczas międzynarodowego festiwalu filmów reklamowych w Portoroż w Słowenii. W kategorii: reklama społeczna film pt. "Psychodrama" otrzymał główną nagrodę "Złote Pałeczki".
Sukces został osiągnięty także w kategoriach bardziej wymiernych, co można stwierdzić na podstawie analizy sprawozdań z realizacji debat. Podjęto decyzje o utworzeniu:


8 bezpiecznych miejsc do przesłuchań dzieci,
8 punktów informacyjno-konsultacyjnych,
9 ośrodków interwencji kryzysowej,
9 telefonów zaufania dla ofiar przemocy,
11 świetlic socjoterapeutycznych.

Poza tym w 49 gminach powołano interdyscyplinarne zespoły, które mają zajmować się przeciwdziałaniem przemocy wobec dzieci, w 25 - mają być wydane informatory o miejscach i możliwościach udzielenia pomocy dzieciom, w 11 gminach powołano lokalne koalicje. 7 ambasadorów poinformowało o uruchomieniu warsztatów umiejętności wychowawczych dla rodziców, 12 - o szkoleniach dla rodziców, które prowadzone będą w szkołach, a 23 - o szkoleniach dla służb, które mają kontakt z dziećmi - ofiarami i świadkami przemocy domowej.
W wielu gminach podjęto decyzje o priorytetowym traktowaniu działań na rzecz pomocy dzieciom. Działania te uwzględniono w lokalnych programach profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych; podjęto także decyzje o ich finansowaniu ze środków gminnych.


PARPA dla kampanii


Mówiąc o dorobku kampanii "Dzieciństwo bez przemocy", nie można pominąć wydanej przez PARPA książki Justyny Dąbrowskiej pt. Zrozumieć dziecko. Publikację tę powinni poznać wszyscy, którzy są lub planują zostać rodzicami. Znajdą tu wskazówki, jak poruszać się po meandrach macierzyństwa i ojcostwa, opisy trudnych sytuacji związanych z wychowywaniem dzieci - sytuacji, które sprzyjają stosowaniu wobec nich przemocy.
Przez ostatni rok pismo "Niebieska Linia" towarzyszyło organizatorom i realizatorom kampanii. Na łamach naszego dwumiesięcznika pojawiały się artykuły poświęcone przeciwdziałaniu przemocy wobec dzieci, promujące idee profilaktyki przemocy i zasad konstruktywnego rodzicielstwa.


Inspiracje


Warto dodać, że w 2001 roku w całym kraju podejmowane były różnego rodzaju inicjatywy i działania inspirowane kampanią, choć nie mające z nią bezpośredniego związku. Należały do nich między innymi: kampania "Cała Polska czyta dzieciom", zorganizowana przez Fundację ABC XXI Program Zdrowia Emocjonalnego, Międzynarodowy Kongres "O godność dziecka", który odbył się maju br. w Warszawie z inicjatywy Klubu Przyjaciół Ludzkiego Życia, czy też październikowa konferencja pod hasłem "Policja a przemoc wobec dzieci", której patronowała Jolanta Kwaśniewska. Oprócz wyżej wymienionych przedsięwzięć odbywały się także konferencje, spotkania, dyskusje panelowe poświęcone zjawisku krzywdzenia dzieci i możliwościom udzielania skutecznej i kompleksowej pomocy dzieciom wykorzystywanym i zaniedbywanym.


Nadzieje


W realizację kampanii zaangażowały się tysiące osób, którym bliskie jest dobro dzieci oraz przeciwdziałanie krzywdzeniu i zaniedbywaniu ich. Chciałabym, żeby efekty tego zbiorowego wysiłku były zauważalne od razu, żeby nie powtórzyła się już nigdy historia zakatowanego Krzysia, utopionego Michałka, zagłodzonego na śmierć jednego z 9-miesięcznych bliźniaków... Chciałabym, żeby w sytuacji, kiedy krzywdzone jest dziecko, reagował policjant, lekarz, przedszkolanka, nauczyciel, ale także sąsiad i przechodzień z ulicy. Chciałabym, żeby wszyscy rodzice usłyszeli i zrozumieli słowa wypowiedziane głosem dziecka: "Szanuj mnie, żebym szanowała innych / wybaczaj, żebym umiała wybaczać/ słuchaj, żebym umiała słuchać/ nie bij, żebym nie biła/ nie poniżaj, żebym nie poniżała/ rozmawiaj ze mną, żebym umiała rozmawiać/ nie wyśmiewaj/ nie obrażaj/ nie lekceważ/ kochaj mnie, żebym umiała kochać/ uczę się życia od ciebie.
Prawdopodobnie efekty kampanii będą widoczne za kilka miesięcy, kiedy wprowadzone w życie zostanie wszystko to, co zapisano jako decyzje podjęte podczas debat. Mam nadzieję, że kampania przyczyni się do poprawy sytuacji polskich dzieci, które nareszcie będą traktowane przez najbliższych z godnością i szacunkiem.
I przede wszystkim z miłością.

K.M.