Portal psychologiczny: Instytut Psychologii Zdrowia
Czytelnia

Sieciowe zagrożenia

Łukasz Wojtasik

Rok: 2006
Czasopismo: Niebieska Linia
Numer: 1/42

Bezpieczeństwo dzieci w internecie zależy przede wszystkim od tego, czy znają one
zagrożenia z tym związane, doceniają ich wagę i potrafią ich unikać. Bardzo ważni w procesie edukacji najmłodszych są szkoła i rodzice, którzy powinni przekazywać dzieciom informacje dotyczące internetowych pułapek i służyć pomocą w sytuacji zagrożenia.

Intensywny rozwój internetu w Polsce sprawia, że coraz więcej uwagi poświęcać musimy bezpieczeństwu jego najmłodszych użytkowników. Za jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla młodych internautów uznać należy kontakty w sieci z obcymi i spotkania z osobami poznanymi w internecie.
Od ponad 2 lat Fundacja "Dzieci Niczyje" realizuje kampanię społeczną "Dziecko w Sieci"1, której celem jest promocja bezpiecznego korzystania z Sieci poprzez działania medialne i edukacyjne. Od początku akcji fundacja prowadzi badania zachowań młodych użytkowników internetu. Ich wyniki pozwalają wnioskować o poziomie bezpieczeństwa dzieci w wirtualnym świecie. Najnowsze badania przeprowadziła Fundacja "Dzieci Niczyje" w styczniu 2006 roku.

Metodologia
Koncepcja badań przygotowana została w ramach programu badawczego Fundacji "Dzieci Niczyje". Badanie zrealizowane zostało przez agencję Gemius2 w dniach 11-12 stycznia 2006 roku za pomocą ankiet internetowych emitowanych losowo na wit-rynach korzystających z bezpłatnego audytu site-centric stat.pl/PBI.
Podstawową grupę respondentów stanowili internauci w wieku od 12 do 17 lat (N=1779). W celu zestawienia informacji uzyskanych od dzieci ze stanem wiedzy ich opiekunów, część pytań została zadana dorosłym internautom - rodzicom dzieci (N=204).
Za podstawowe cele badania przyjęto:
P poznanie sposobów korzystania przez dzieci i młodzież z internetu;
P ustalenie poziomu świadomości młodych internautów w zakresie zagrożeń związanych z siecią;
P zbadanie skali ryzykownych doświadczeń i zachowań młodych internautów.
Uzyskane dane porównywano z wynikami analogicznego badania wykonanego w październiku 2004 roku.

Korzystanie z sieci
W czasie badań u stalono, że dzieci korzystają z internetu przede wszystkim u siebie w domu (95,7%). Drugim miejscem pod względem liczby wskazań jest szkoła - 46,0%. Co czwarty respondent (25,3%) korzysta z internetu u znajomych, a korzystanie z kawiarenek internetowych deklaruje blisko 7% badanych.
Ze względu na zainteresowanie problematyką zagrożeń związanych z kontaktowaniem się w sieci z obcymi, przedmiotem badań był stopień wykorzystywania przez badanych serwisów komunikacyjnych. Korzystanie z nich zadeklarowali niemal wszyscy respondenci. Ponad 92% dzieci korzysta z komunikatorów. W porównaniu z analogicznymi badaniami przeprowadzonymi w 2004 roku odsetek użytkowników komunikatorów wzrósł o blisko 5%. Istotnie wzrosła popularność komunikatorów głosowych (z 23% do 38%). Stało się tak zapewne za sprawą coraz większej dostępności i promocji tego typu serwisów (np. Skype).
Wraz ze wzrostem popularności komunikatorów spada zainteresowanie czatami. W poprzednich badaniach korzystanie z nich deklarowało 35% badanych, obecnie 25%.
Dzieci kontaktują się z obcymi osobami również za pośrednictwem telefonów komórkowych. Spośród badanych posiadających telefon (92,1%) z serwisów randkowych i/lub czatów korzysta 8%.

Świadomość zagrożeń
Ponad 90% badanych słyszała o zagrożeniach związanych z kontaktami z obcymi osobami w sieci. Najczęściej informacje te pochodziły z mediów (telewizja 89,1%, prasa 74,8%, internet 63,7%), rzadziej od rodziców (55,3%) i ze szkoły (58,3%). W porównaniu z badaniami z 2004 roku o kilka procent (odpowiednio 5,4%, 4,1%) wzrósł udział rodziców i szkoły w informowaniu najmłodszych o bezpieczeństwie w internecie.
Mimo świadomości zagrożeń, dzieci błędnie postrzegają ich wagę, uznając podawanie danych osobowych (75,3%) za bardziej zagrażające niż spotkania z osobami poznanymi w sieci (63,1%).
O świadomość zagrożeń zapytani zostali również rodzice. Ponad 16% z nich nie dostrzega żadnych zagrożeń związanych z korzystaniem z internetu przez dzieci. Ponad 12% nie miało na ten temat wyrobionej opinii.
Obcy w sieci

Dzieci w internecie są często narażone na zaczepki i niechciane rozmowy (45%), chociaż warty odnotowania jest spadek tego typu przypadków (w roku 2004 - 50,8%). Jest to związane prawdopodobnie ze spadkiem popularności czatów. Tego typu sytuacja u co piątego dziecka powoduje lęk.
Zdecydowana większość respondentów (64%) przyznaje, iż zawiera w internecie znajomości. W kontaktach z obcymi dzieci często podają swoje dane osobowe (adres zamieszkania - 10,8%, numer telefonu - 45,2%, adres e-mail - 77,9%) oraz przesyłają zdjęcia (58,4%).
Wzrasta częstotliwość propozycji spotkań, które dzieci otrzymują przy okazji internetowych kontaktów. W badaniach z 2004 roku 35,5% respondentów deklarowało, że nigdy nie otrzymało propozycji spotkania. W badaniach ze stycznia 2006 roku liczba ta spadła o blisko 10%. Coraz częściej dochodzi też do spotkań z osobami poznanymi w sieci. Z propozycji spotkania skorzystało blisko 45% ankietowanych - w badaniach z 2004 roku było to 37,1%.
Spośród rodziców biorących udział w badaniu, jedynie 14,7% miało świadomość, że ich dzieci spotykają się z osobami poznanymi w sieci. Ponad połowa dzieci uczestniczy w spotkaniach w pojedynkę. Jeżeli ktoś im towarzyszy, to są to zazwyczaj znajomi lub rodzeństwo (48,4%). Rodzice lub inne osoby dorosłe prawie nigdy nie towarzyszą dzieciom w spotkaniach (1%). Rodzice są również bardzo rzadko informowani o tego typu planach (23,6%). Blisko 22% dzieci nie mówi o spotkaniu nikomu.
Dzieci nie informują rodziców o spotkaniu, gdyż uważają, że te kwestie ich nie interesują (21,2%) oraz z obawy przed brakiem zgody na takie spotkanie (27,3%). Respondenci bardzo często uważają, że spotkania z osobami poznanymi w sieci są ich prywatną sprawą, o której nie muszą nikogo informować (61,6%).

Wnioski z badań
Z serwisów komunikacyjnych korzystają niemal wszyscy respondenci badań. Pomimo stosunkowo wysokiego odsetka dzieci deklarujących świadomość zagrożeń związanych z kontaktami z obcymi w sieci, niepokojąca jest skala ryzykownych zachowań podejmowanych przez najmłodszych internautów, jak podawanie danych osobowych czy przesyłanie zdjęć. Szczególnie niepokojące są coraz częstsze spotkania dzieci z osobami poznanymi w sieci, czemu zazwyczaj towarzyszy łamanie podstawowych zasad bezpieczeństwa - nieinformowanie o spotkaniach rodziców i nieuczestniczenie w nich osób trzecich. Postulat uczestnictwa rodziców w spotkaniach dzieci, które poznały się w internecie, szczególnie ważny w przypadku najmłodszych dzieci, nie jest w ogóle respektowany!
W sytuacji, kiedy internetowe znajomości i spotkania dzieci z osobami poznanymi w sieci stały się normą, rola rodziców w zapewnieniu dziecku bezpieczeństwa jest niezmiernie ważna. Tymczasem blisko połowa dzieci uczestniczących w badaniu stwierdza, że rodzice nie informowali ich o zagrożeniach związanych z korzystaniem z internetu, a blisko jedna trzecia badanych rodziców nie uważa, że internet może stanowić dla dziecka zagrożenie! W sytuacji przekonania młodych internautów, że kwestie ich znajomości i spotkań z osobami poznanymi w sieci nie interesują, bądź nie powinny interesować rodziców, ważne jest ustalanie z dziećmi zasad bezpiecznego korzystania z internetu i kontaktów dzieci z obcymi.
Większy powinien być również udział placówek oświatowych w edukacji dzieci w zakresie bezpieczeństwa w sieci, chociaż wyraźny wzrost zaangażowania szkół w tym zakresie jest pozytywnym sygnałem, który zaczyna być widoczny.



--------
1 Od 1 stycznia 2005 r. Fundacja "Dzieci Niczyje" realizuje kampanię "Dziecko w Sieci" wraz z NAS‘K w ramach europejskiego programu "Safer Internet".
2 Agencja Gemius jest partnerem kampanii "Dziecko w Sieci" i na zasadach non profit wspiera Fundację "Dzieci Niczyje" w zakresie badań opinii społecznej i kampanii informacyjnych prowadzonych w internecie.



logo-z-napisem-białe